Z pośród wszystkich roślin uprawianych w Polsce to buraki cukrowe stanowią jedną z najważniejszych upraw. Zawierają w swoim składzie sacharozę, z której produkowany jest cukier buraczany – cukier spożywczy. Są także źródłem cennej paszy dla bydła: wysłodki, liście, melasa, a także materii organicznej w glebie w przypadku przyorywania liści. Podczas sezonu wegetacyjnego na burakach cukrowych może żerować kilkadziesiąt gatunków szkodników. Ich występowanie w dużej mierze zależy między innymi od warunków atmosferycznych jakie panują w danym sezonie, a także od stosowanego płodozmianu. Groźne szkodniki w uprawie buraków cukrowych spotykamy już od wschodów roślin przez cały okres wegetacyjny. Ogromne straty wyrządzają szkodniki glebowe występujące we wczesnych fazach rozwojowych roślin, które uszkadzają system korzeniowy powodując, iż roślina obumiera. Do szkodników takich zaliczamy pędraki, drutowce, rolnice. Aby stwierdzić obecność szkodników glebowych na plantacji należy prowadzić monitoring ich występowania jeszcze przed siewem. Wykonywane zabiegi agrotechniczne (podorywka pożniwna, głęboka orka) niszczą larwy i poczwarki szkodników. Wśród szkodników o ważnym znaczeniu gospodarczym dla upraw buraków cukrowych wyróżniamy: mątwik burakowy, mszyca trzmielinowo-burakowa, śmietka. Mątwik burakowy występuje powszechnie w całym kraju. W ciągu roku występują dwa pokolenia, pierwsze w okresie od kwietnia do lipca a drugie od sierpnia do października. Zimują jaja w cystach. Wiosną wylęgają się larwy, które wnikają do środka młodych korzonków roślin w celu pobrania pokarmu. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej samce opuszczają korzenie w poszukiwaniu samic, które cały swój rozwój przechodzą w raz zajętym korzeniu. Samice są białe, możemy je zobaczyć na korzeniach roślin. Samiec po zapłodnieniu samicy ginie. Z biegiem czasu samica również zamiera zmienia się w brunatną cystę wypełnioną jajami. Zaatakowane rośliny  mają zaburzoną gospodarkę wodną co w efekcie przedkłada się na mniejszy plon cukru i korzeni. Rośliny w dni upalne więdną, a lepszą kondycję odzyskują dopiero wieczorem. Wykopana roślina ma dużo korzeni bocznych, na których widoczne są białe samice. Rozwojowi szkodnika sprzyja ciepła, słoneczna pogoda i susza, która zwiększa straty w plonie. W celu zwalczania mątwika burakowego wykorzystujemy metodę agrotechniczną: płodozmian, staranna agrotechnika, uprawa roślin wrogich np. kukurydzy, żyta, niektórych motylkowatych, wysiew międzyplonów składających się z odmian gorczycy białej lub rzodkwi oleistej. Należy zwalczać chwasty, siać odmiany tolerancyjne buraka, nie należy uprawiać rzepaku. Próg ekonomicznej szkodliwości wynosi 500-800 żywych jaj lub larw w 100 g gleby. Kolejny ważny szkodnik to mszyca trzmielinowo-burakowa. W połowie października składa jaja na krzewach kaliny, trzmieliny. Wiosną gdy temperatura powietrza wynosi około 7-8°C z jaj wylęgają się larwy. Trwa bezpłciowy proces rozwoju kilku pokoleń, aż do pojawienia się osobników uskrzydlonych. Gdy temperatura powietrza przekroczy 15°C przelatują na uprawy gdzie wydają kolejne pokolenia. Pod koniec lata na gospodarzy zimowych pierwsze wracają samice, a następnie samce. Po zapłodnieniu samice składają jaja. Mszyca wysysa soki z liści, które charakterystycznie zwijają się i fałdują. Przenoszą również wirusy wywołujące nekrotyczną oraz łagodną żółtaczkę buraka. Poprzez  monitoring upraw możemy szybko stwierdzić obecność szkodnika. Stosując metodę agrotechniczną możemy ograniczyć liczebność mszyc. Pomaga nam w tym: zbilansowane nawożenie azotem, izolacja przestrzenna plantacji, zwalczanie chwastów, dbanie o wrogów naturalnych. Po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości czyli 15% zasiedlonych roślin możemy wykonać zabieg zwalczania chemicznym środkiem ochrony roślin. Kolejny szkodnik buraka cukrowego to śmietka, która w ciągu roku rozwija trzy pokolenia. Zimują poczwarki w glebie. Wylot much przypada na pierwszą dekadę maja. Samice składają jaja po kilka obok siebie na dolnej stronie blaszki liściowej. Po kilku dniach wylęgają się larwy. Przepoczwarczenie odbywa się w glebie, z której po kilku dniach wylatują muchówki. Całkowity rozwój trwa 5-6 tygodni. Larwy wygryzają miękisz liści między dolną i górną skórką powodując na liściach blednące plamy. Z czasem uszkodzona część liścia marszczy się, brązowieje, wysycha i kruszy się. Tak uszkodzony liść ma mniejsze zdolności asymilacyjne co w efekcie skutkuje spadkiem plonu.

Aby skutecznie i szybko zwalczać szkodniki buraków cukrowych musimy posiadać wiedzę dotyczącą ich występowania. Pomaga nam w tym systematycznie prowadzony monitoring upraw. Należy pamiętać, że w integrowanej ochronie roślin, która obowiązuje od 1 stycznia 2014 roku decyzję o wykonaniu zabiegu ochrony roślin należy podjąć w momencie przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości. Próg ekonomicznej szkodliwości to takie nasilenie szkodników, przy którym wartość spodziewanej straty w plonie przewyższa koszty wykonania zabiegu ochronnego. Próg ten jest pomocne w podejmowaniu decyzji czy i kiedy wykonać zabieg chemicznym środkiem ochrony roślin. Bardzo ważna jest też wiedza i doświadczenie rolnika.    

Główny doradca Wacław Biadała

Literatura

„ Atlas szkodników roślin rolniczych” – praca zbiorowa pod redakcją Pawła K. Beresia