Zdolności sorpcyjne gleb odgrywają bardzo ważną rolę w przyrodzie. Sorpcja gleby to zdolność pobierania substancji ( sorbatu) z cieczy lub powietrza przez glebę, która jest sorbentem. Znaczenie sorpcji to przede wszystkim regulacja obiegu składników i ich ochrona przed wymywaniem.
W zależności od sposobu zatrzymywania substancji przez glebę wyróżnia się 5 rodzajów sorpcji.
- Sorpcja mechaniczna - która polega na zatrzymaniu cząstek zawiesin w mniejszych od nich przestrzeniach glebowych. W tym przypadku gleba działa jak filtr, przepuszcza roztwór, a zatrzymuje zawarte w nim cząstki stałe.
- Sorpcja fizyczna – polega na zatrzymaniu na swojej powierzchni gazów, par oraz mikroorganizmów. Sorpcja ta chroni składniki łatwo rozpuszczalne i łatwo przyswajalne od wypłukania w głąb gleby. Przykładem tego zjawiska jest powstawanie wody higroskopowej w wyniku adsorpcji pary wodnej na cząstkach glebowych.
- Sorpcja wymienna – ten rodzaj sorpcji polega na wiązaniu przez koloidy glebowe jonów ( głównie kationów). Sorpcja ta ma znaczenie dla odżywiania roślin i zależy od, m.in.: odczynu gleby, budowy sorbentu. Stężenia roztworu oraz temperatury.
- Sorpcja chemiczna – powstaje w wyniku reakcji chemicznych na wskutek nierozpuszczalnych w glebie związków ( soli). Cząstki stałe pochodzące z zawiesin zatrzymywane są w przestrzeni parowej gleb lub gruntów. Sorpcja chemiczna charakteryzuje się znacznie wyższą energią wiązania i często jest procesem nieodwracalnym. Strącone sole nie podlegają wymywaniu i są zatrzymywane w glebie.
W sorpcji chemicznej wyróżniamy także sorpcję jonowymienną, która polega na pochłonięciu przez grunt ( glebę) określonej ilości jonów z roztworu wodnego. Natomiast kompleksem sorpcyjnym nazywa się zespół jonów w glebie zdolnych do wymiany. Zjawisko wymiany jonowej związane jest z występowaniem na powierzchni fazy stałej ładunku elektrycznego.
- Sorpcja biologiczna – polega na pobieraniu i zatrzymywaniu składników chemicznych z roztworu glebowego, powietrza przez drobnoustroje glebowe i korzenie roślin. Drugą cechą tej sorpcji jest przetwarzanie składników pokarmowych na własną materią organiczną. Sorpcja ta zachodzi przy udziale mikroorganizmów i substancji organicznej.
.
Zjawisko sorpcji jest jednym z elementów całego procesu glebowego przemiany materii i ważnym czynnikiem w dostarczaniu składników pokarmowych dla roślin.
Literatura:
- „ Encyklopedia Leśna”
Źrudło: Bednarek R,Dziadowiec H., PokojskaU., Prusinkiewicz Z.2005. Badania ekologiczno-gleboznawcze.Wyd.Nauk.PWN, Warszawa: 344
- Strona internetowa „ekologia.pl”
- Właściwości sorpcyjne – część teoretyczna ćwiczeń , tekst pochodzi z rozdziału XXI „ Właściwości sorpcyjne” książki prof. Elżbiety Myślińskiej: „Laboratoryjne metody badań gruntów i gleb” . Wydawnictwa uniwersytetu Warszawskiego, 2010.
- „ Geneza, analiza i klasyfikacja gleb” Andrzej Mocek , Stanisław Drzymała, Piotr Maszner
Opracowanie : Barbara SkrzypniakPZDR w pow. pleszewskim