Gryka zwyczajna należy do roślin z rodziny rdestowatych. Jest rośliną jednoroczną o bardzo krótkim okresie wegetacji ( 70 – 90 dni ), o wielorakim zastosowaniu.
Nasiona przerabia się na kasze i mąkę. Kwitnące rośliny są źródłem rutyny i innych związków biologicznie czynnych, ponadto są używane na pasze do bydła. Plewy i słoma swoją wartością pokarmową zbliżone są do zbóż jarych, mimo to nie wolno używać ich do skarmiania białych zwierząt, ponieważ wywołuje tzw. wysypkę gryczaną.
Nasiona gryki wyróżniają się dużą zawartością bezglutenowego białka.
Dzięki znacznej zawartości wielu witamin (zwłaszcza z grupy B, PP i E) i składników mineralnych (zwłaszcza magnezu, potasu, żelaza, miedzi i cynku), dużej wartości biologicznej białka (wysoka zawartość lizyny i innych aminokwasów egzogennych), obecności związków flawonoidowych (przeciwutleniaczy) i znacznej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, kasza ta posiada walory dietetyczne. Zapobiega wielu chorobom cywilizacyjnym, jak skleroza, nadciśnienie i zawały serca, choroby nowotworowe oraz dobrze wpływa na sprawność umysłu. Gryka jest rośliną w miarę odporną na niskie temperatury. Najlepiej rozwija się w temp. około 20oC .
Siew gryki wykonuje się gdy gleba jest wystarczająco nagrzana i minie niebezpieczeństwo wystąpienia przymrozków. Optymalna temperatura kiełkowania to 15oC. Wzrost i rozwój to temperatura 20oC. Susza i zbyt wysoka temperatura niekorzystnie wpływa na rozwój szczególnie w okresie kwitnienia, ponieważ powoduje zamieranie zawiązków.
Siew gryki wykonuje się siewnikiem zbożowym w rzędy od 15 – 45 cm (im większa odległość tym możliwość uzyskania większych plonów), na głębokość 2 - 3 cm na glebach lepszych i wilgotnych oraz 4 - 5 cm na glebach słabych i bardzo suchych.
Najlepszy termin siewu przypada na 15 – 25 maja. Norma siewu to 70 kg/ha na glebach lepszych, 80 kg/ha na glebach słabszych. Przy wysiewie w opóźnionym terminie należy zwiększyć ilość nasion o 10 kg/ha.
Gryka wymaga gleb o większej ilości wody i zasobnych w składniki pokarmowe. Pozytywne rezultaty dają gleby kompleksów żytniego dobrego, żytniego słabego, zbożowo górskiego i owsiano – ziemniaczano – górskiego.
Od siewu do końca kwitnienia wymaga zwiększonej ilości wody, najmniej potrzebuje w czasie dojrzewania nasion.
Niekorzystnym zjawiskiem dla uprawy gryki są silne wiatry, powodujące wyleganie.
Gryka jest roślina owadopylną, zapylaną w 90% przez pszczoły. Korzystne warunki pogodowe są niezbędne dla prawidłowego oblotu pszczół, które to zapylają kwiaty gryki, co ma duży wpływ na plonowanie. Zalecane jest wywożenie uli na pola w celu lepszego zapylenia.
Gryka jest rośliną nie wymagającą intensywnego nawożenia mineralnego, ze względu na dobre wykorzystanie substancji pokarmowych zawartych w glebie.
Nawożenie azotem w przypadku gleb o przeciętnej zawartości azotu stosuje się po siewie lub wschodach w ilości 30-40 kg/ha. Na glebach bardzo ubogich w azot stosuje się dawkę 50 – 60 kg/ha, przy czym 30 kg/ha wysiewa się przed lub po siewie, resztę po wzroście gryki do 15- 20 cm.
Nawożenie fosforem- na glebach o średniej zawartości tego składnika stosuje się dawkę w ilości 30 kg/ha, natomiast na glebach o bardzo niskiej zawartości stosuje się dawkę nawet podwojoną.
Nawożenie potasem na glebach o średniej zawartości stosuje się 40 kg/ha, na glebach o bardzo niskiej zawartości zaleca się zwiększyć dawkę dwukrotnie.
Gryka charakteryzuje się odpornością na szkodniki i choroby dlatego nie wymaga szczególnej specjalistycznej ochrony. Wykazuje natomiast dużą wrażliwość na herbicydy. Dotychczas nie zostały zarejestrowane środki do zwalczania chwastów na gryce.
Przy planowaniu stosowania środków ochrony roślin – zabieg odchwaszczanie należy zastosować środek doglebowy zaraz po siewie, wykonując jednocześnie głębszy siew 4-5 cm na jednakowa głębokość.
Gryka jest rośliną nierównomiernie dojrzewającą, dlatego trzy tygodnie przed planowanym zbiorem kombajnem wykonuje się desykację, w okresie gdy orzeszki w dolnych gronach są brunatne. Kombajn powinien ścinać roślinę na wysokość 40 cm, z uwzględnieniem nisko rosnących ziarniaków. Po wymłóceniu wilgotne ziarna należy poddać wstępnemu oczyszczeniu na wialni, następnie dosuszyć do wilgotności 15 %.
Obecnie zarejestrowane do uprawy są następujące odmiany: Hruszowska, Kora, Luba i Panda. Wszystkie mają podobne wymagania agrotechniczne. Odmiana Hruszowska jest nieco mniej plenna od pozostałych, a Luba i Panda są odporniejsze na wiosenne chłody.
Opracowała : Barbara Skrzypniak
Literatura;
1Szczegółowa uprawa roślin- praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Hersego
2 Zalecenia agrotechniczne – Technologia uprawy roślin IUNG – Puławy
3 Lista odmian roślin rolniczych – COBORU 1998 r. – Słupia Wielka
4 Uprawa gryki na ziarno. Nauka – praktyce. 1996 r. AR Wrocław.