Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce. Z nasion otrzymujemy olej rzepakowy, który jest używany do celów spożywczych oraz wykorzystywany do produkcji biopaliw. Rosnący popyt na nasiona wymusza na producentach rolnych zwiększanie powierzchni upraw rzepaku. Wraz ze wzrostem powierzchni wzrasta zagrożenie dla roślin ze strony szkodników. Ponadto ocieplenie klimatu – bezmroźne zimy, a także zakaz stosowania zapraw insektycydowych z grupy neonikotynoidów mają wpływ na zwiększającą się liczebność szkodników występujących na plantacjach rzepaku.
Rzepak ozimy atakowany jest przez szkodniki w okresie wegetacyjnym zarówno jesienią jak i wiosną następnego roku, aż do fazy dojrzewania łuszczyn. Spotykamy około 30 gatunków szkodników, które powodują znaczne uszkodzenia roślin. W wyniku ich żerowania straty w plonie rzepaku wynoszą od 10 – 50%.
Zagrożenie dla upraw rzepaku jesienią stanowią szkodniki takie jak: śmietka kapuściana, pchełki ziemne, pchełka rzepakowa, rolnice, gnatarz rzepakowiec, tantniś krzyżowiaczek i chowacz galasówek. Ich żerowanie powoduje, że rośliny są osłabione i nieprawidłowo wykształcone. Są bardziej narażone na wymarznięcie podczas zimy.
Wiosną gdy rośliny rozpoczynają swój wzrost i rozwój wegetatywny, na rzepaku zaczynają pojawiać się pierwsze szkodniki. Pojawiają się: chowacz brukwiaczek i chowacz czterozębny, a w późniejszym okresie słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik i mszyca kapuściana. W celu stwierdzenia obecności szkodników na plantacji rzepaku należy prowadzić monitoring uprawy. Do tego celu wykorzystujemy żółte naczynia wypełnione wodą z dodatkiem płynu do mycia naczyń lub żółte tablice sygnalizacyjne.
W integrowanej ochronie roślin, która obowiązuje od 1 stycznia 2014 roku decyzje o wykonaniu zabiegów ochrony roślin należy podjąć w momencie przekroczenia progów ekonomicznej szkodliwości. Próg ekonomicznej szkodliwości to takie nasilenie szkodników, przy którym wartość spodziewanej straty w plonie przewyższa koszty wykonania zabiegu ochronnego. Progi te są pomocne w podejmowaniu decyzji czy i kiedy wykonać zabieg chemicznym środkiem ochrony roślin. Nie bez znaczenia jest też wiedza i doświadczenie rolnika podczas podejmowania decyzji o wykonaniu zabiegu ochrony roślin.
Wyróżniamy następujące przykładowe progi ekonomicznej szkodliwości dotyczące najważniejszych szkodników rzepaku:
- chowacz brukwiaczek – 10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu kolejnych 3 dni lub 2 – 4 chrząszczy na 25 roślinach
- chowacz czterozębny – 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach
- chowacz podobnik – 4 chrząszcze na 25 roślinach
- gnatarz rzepakowiec – 1 gąsienica na 1 roślinie
- mszyca kapuściana – 2 kolonie na 1 m2 na brzegu pola
- pchełki ziemne – 1 chrząszcz na 1 mb rzędu
- pryszczarek kapustnik – 1 owad dorosły na 4 rośliny
- słodyszek rzepakowy – 1 chrząszcz na roślinie
- śmietka kapuściana – 1 śmietka w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni
Gdy stwierdzimy, że zostały przekroczone progi ekonomicznej szkodliwości do zwalczania szkodników w rzepaku możemy zastosować następujące chemiczne środki ochrony roślin:
-chowacz brukwiaczek : Bulldock 025 EC – 0,25 l/ha, Dursban 480 EC – 0,6 l/ha, Fury 100 EW – 0,1l/ha, Nurelle D 550 EC – 0,6 l/ha, Owadofos Extra 480 EC – 0,6 l/ha, Pyrinex 250 CS 0,75 – 1 l/ha, Wojownik 050 CS – 0,12 l/ha.
- chowacz czterozębny : Fastac 100 EC – 0,10 – 0,12 l/ha, Klon 480 EC – 0,6 l/ha.
-słodyszek rzepakowy : Alfastop 100 EC – 0,12 l/ha, Avaunt 150 EC – 0,17 l/ha, Decis 2,5 EC – 0,2 l/ha, Kaiso 050 EG – 0,15 kg/ha, Patriot 100 EC – 0,05 l/ha, Wojownik 050 CS – 0,12 l/ha.
-chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik :Alfazot 025 EC – 0,25 l/ha, Kaiso 050 EG – 0,15 kg/ha, Minuet 100 EW – 0,1 l/ha, Proteus 110 OD – 0,5 – 0,6 l/ha, Trebon 30 EC – 0,25 – 0,3 l/ha.
-mszyca kapuściana : Decis 2,5 EC – 0,35 l/ha, Decis Mega 50 EW – 0,15 l/ha, Khoisan 25 EC – 0,35 l/ha.
Stosując niechemiczne metody ochrony roślin możemy również ograniczać liczebność szkodników na plantacjach poprzez właściwą agrotechnikę i dobór odpowiednich odmian rzepaku do uprawy.
Opracował : Starszy doradca Wacław Biadała
Literatura
„Integrowana ochrona upraw rolniczych”
„Zastosowanie integrowanej ochrony pod redakcja Marka Mrówczyńskiego.”
„ Atlas szkodników roślin rolniczych” – praca zbiorowa pod redakcją Pawła K. Beresia.
„ Rzepak nowe wyzwania” – poradnik dla plantatorów wydanie trzecie