W dniu 9 listopada br. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie zorganizowało szkolenie pt. „Nauka Doradztwu Rolniczemu: Innowacyjne praktyki w nawadnianiu i nawożeniu roślin pod osłonami”. Szkolenie odbyło się w wersji stacjonarnej, a na miejsce spotkania wybrano Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach. Gospodarzem tego dnia był prof. dr hab. Waldemar Treder, jak sam siebie określił specjalista w…laniu wody. Prelegent w bardzo zajmujący i rzeczowy sposób przeprowadził część teoretyczną i praktyczną szkolenia.
W swoim wystąpieniu zawarł tematy związane z nawadnianiem roślin. Podkreślił, jak ważną rolę spełnia woda w uprawie każdej rośliny. Żeby nawadniać trzeba mieć odpowiednią ilość wody. W wielu rejonach kraju jej dostępność jest ograniczona. Nic nie wskazuje, że nasza sytuacja klimatyczna się poprawi, a więc powinniśmy oszczędzać wodę i koncentrować się na zwiększeniu efektywności nawadniania. W związku z tym, aby oszczędzać wodę, nawadnianie należy prowadzić precyzyjnie. Oznacza, to, że należy tak nawadniać, aby w miarę potrzeb kontrolować wilgotność gleby w najbardziej aktywnej strefie korzeniowej roślin. Postawił pytanie czy rośliny uprawiane pod osłonami potrzebują więcej wody niż uprawiane w gruncie? Rośliny tak uprawiane wcale nie potrzebują więcej wody. W praktyce możemy stosować kryteria klimatyczne lub glebowe Podając przykłady odniósł się do coraz bardziej popularnych roślin jagodowych uprawianych w szklarniach i tunelach, w których stosuje się nawadnianie z wykorzystaniem linii kroplujących. Inny rodzaj produkcji to uprawa w skrzynkach i wykorzystanie systemów kroplowych. Zaznaczył, że korzystając z doradztwa profesjonalnego należy być czujnym, gdyż często nie zwraca się uwagi na wykonywanie analiz laboratoryjnych wody. Jest to duży błąd. Bardzo ważna jest bowiem jakość wody, o czym nie należy zapominać!
W swoim wystąpieniu odniósł się do podziału upraw bezglebowych na hydroponiczne i niehydroponiczne. Stosowane pod osłonami hydroponiki, aeroponiki, systemy zalewowe i NFT dzięki zamkniętemu obiegowi wody charakteryzują się wysoką efektywnością nawadniania. W przypadku nawadniania kroplowego prowadzonego pod osłonami większość instalacji nawodnieniowych odprowadza wody drenażowe do środowiska. W zależności od uprawianego gatunku roślin i technologii uprawy, wody drenażowe mogą stanowić od 10 do 30% całości użytej wody. Woda która w większości gospodarstw odprowadzana jest do środowiska powinna zostać wprowadzona do obiegu zamkniętego. Cienkowarstwowa kultura przepływowa NFT to jeden z najbardziej popularnych systemów uprawy hydroponicznej wśród growerów na całym świecie. Systemy te są niedrogie, proste w wykonaniu i nie wymagają podłoża uprawowego. A już w trakcie używania nie ma potrzeby opracowywania skomplikowanych planów nawadniania. Nawozy w zbiorniku dodawane są do wody, a rośliny same pobierają wodę z pożywką. Rośliny umieszczone są w przykrywce zbiornika, a taca, na której stoją doniczki, umiejscowiona jest pod pewnym kątem. Pożywka jest wpompowywana od wyższej strony i przepływa do niższej strony, tworząc ciągle płynącą warstwę roztworu z pożywką. Te uprawy rozwinęły się w okresie II wojny światowej. Na przykład w wojsku amerykańskim, gdzie było dużo żołnierzy stawiano na szybką i masową produkcję żywności i to właśnie na Pacyfiku zaczęto rozwijać ten sposób. Co jest tutaj problemem? Podstawowym problemem w hydroponice jest napowietrzanie. To musi być bezwzględnie przestrzegane. A aeroponika? To metoda wykorzystywana jest na przykład w ekskluzywnych restauracjach w Koreii. W ten sposób produkuje się równiutkie ziemniaczki, które trafiają na talerze wymagających klientów. Wiszące korzenie muszą być zraszane cały czas wodą z pożywką. Wykorzystywane są także maty podsiąkowe oraz stoły zalewowe.
Do nawadniania upraw pod osłonami używa się: ramion zraszających, mikrozraszaczy, taśm i linii kroplujących, kroplowników indywidualnych. Wszystko w zależności od rodzaju uprawy. Ramiona deszczujące stosowane są głównie do nawadniania roślin w małych pojemnikach czyli do rozsad warzyw, ukorzeniania sadzonek w szkółkach leśnych. Takie ramiona zapewniają bardzo dużą dokładność podlewania. Do zraszania roślin lub zamgławiania czyli podnoszenia wilgotności powietrza wykorzystywane są mikrozraszacze. Do nawadniania sezonowych upraw rzędowych w gruncie jak np. ogórki, pomidory, papryka, truskawki oraz do nawadniania mat podsiąkowych wykorzystuje się taśmy kroplujące. Wykorzystywane mogą być również linie kroplujące popularne w nawadnianiu upraw rzędowych w gruncie typu róża lub kroplowniki indywidualne stosowane głównie do nawadniania roślin w pojemnikach i uprawach bezglebowych w produkcji ogrodniczej.
Nie opłaca się nawadniać „na oko”. Gospodarz spotkania omówił potrzeby wodne roślin i szczegółowo odniósł się do systemów nawadniających stosowanych w ogrodnictwie. Odniósł się do zamkniętego obiegu wody. Dużo miejsca poświęcił nawożeniu roślin. Omówił zasady prowadzenia fertygacji w uprawach prowadzonych pod osłonami.
Prelegent zapoznał uczestników z pomocniczym narzędziem o nazwie Internetowa Platforma Wspomagania Decyzji Nawodnieniowych. Wspomniana platforma dostępna jest na stronie IO – PIB. Zdaniem pana profesora Tredera intensywna produkcja roślin pod osłonami prowadzona w podłożach inertnych charakteryzuje się wysokim drenażem – przelewem. Ze względu na wysokie wymogi technologiczne stosowane dzienne dawki wody są wyższe o jakieś 20-30% od potrzeb wodnych roślin. Te wyższe dawki wody mają za zadanie przemycie podłoża i wypłukanie nagromadzonych składników, które nie zostały pobrane jeszcze przez rośliny. Prelegent zaznaczył, że przy planowaniu nawadniania w swoim gospodarstwie należy wziąć pod uwagę czynniki technologiczne, techniczne i ekonomiczne. Wybór optymalnego dla gospodarstwa sposobu nawadniania wymaga podstawowej wiedzy technicznej. Nie zawsze cena jest tym kluczowym elementem. Takie instalacje mają służyć wiele lat i należy wybrać jak najmniej zawodne. Złej jakość woda, przewody, emitery lub inne elementy systemu nawadniającego powodują awaryjność instalacji nawodnieniowych. O tym należy zawsze pamiętać zanim podejmie się ostateczną decyzję.
Kolejnym punktem szkolenia były zajęcia terenowe w obiektach szklarniowych należących do Instytutu Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach. W trakcie zajęć słuchacze mogli zapoznać się z prowadzonymi doświadczeniami, w których sprawdzane są systemy nawadniania i nawożenia roślin pod osłonami. Wykładowca zaznaczył, że w ostatnich latach różne czujniki wilgotności znajdują zastosowanie w automatycznych systemach sterujących nawadnianiem. Współpracują one ze sterownikiem czasowym, blokując nawadnianie w sytuacji, gdy wilgotność jest wysoka. W innych rozwiązaniach sensory mogą autonomicznie sterować nawadnianiem uruchamiając instalację nawodnieniową w momencie obniżenia się wilgotności poniżej wartości progowej.
Pan profesor zaprezentował innowacyjne rozwiązanie sterowania nawadnianiem za pomocą sygnału radiowego AGREUS. Powstało one we współpracy między firmą Inventia a Instytutem Ogrodnictwa – PIB. Jest to bezprzewodowy system klasy Smart Vilage, umożliwiający pozyskiwanie danych pomiarowych takich jak: wilgotność, zasolenie i temperatura gleby oraz zdalne monitorowanie: temperatury i wilgotności powietrza, czasu zwilżenia liści − parametrów pozwalających na oszacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia chorób grzybowych. To nowoczesne, kompleksowe rozwiązanie, ułatwiające podejmowanie racjonalnych decyzji agrotechnicznych, polecane jest do kontroli wszystkich rodzajów upraw rolnych, ogrodniczych i leśnych, także tych prowadzonych pod osłonami.
Bezpośredni kontakt z wykładowcą pozwolił uczestnikom szkolenia na zadawanie pytań i otrzymywanie bardzo wyczerpujących odpowiedzi. Spotkanie przeprowadzone przez prof. dr hab. Waldemara Tredera - pracownika Instytutu Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach, pozwoliło przekazać dużą dawkę wiedzy z zakresu innowacyjnych praktyk stosowanych w nawadnianiu i nawożeniu roślin pod osłonami.
Lidia Spychalska
Dorota Piękna-Paterczyk
