Relacja z konferencji zorganizowanej w formie on-line w dniu 21 października bieżącego roku.

 „Rozwój lokalny - dla siebie, rodziny i środowiska” to wiodący temat spotkania, który omawiany jest podczas konferencji organizowanych przez PZDR7 cyklicznie, już od trzech lat. Podczas każdego spotkania rozpatrywane są inne zagadnienia szczegółowe. Tak było i tym razem. W tym roku oprócz przypomnienia znaczenia rozwoju lokalnego dla społeczności wiejskich, zwrócono uwagę na kształtowanie umiejętności korzystania z osiągnięć płynących z tego rozwoju. Wskazówek słuchaczom oprócz doradcy WODR udzielali zaproszeni specjaliści - dietetyk oraz psycholog-socjoterapeuta.

Mieszkańcy wsi muszą coraz mocniej zdawać sobie sprawę, że gospodarstwo rolne pozostaje podstawową jednostką produkującą żywność, ale przestaje być podstawowym źródłem utrzymania dla rodzin. Polska wieś zmienia się. Mamy do czynienia ze zjawiskiem farmeryzacji, czyli zmniejszania się liczby małych, dziedziczonych gospodarstw rodzinnych na rzecz powstających gospodarstw dużych, wielkoobszarowych. Powszechna na wsi jest dwuzawodowość, polegająca na prowadzeniu gospodarstwa rolnego i pracy na etacie lub prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Obserwujemy wzrost liczby firm powstających na wsi, zakładanych przez inwestorów zewnętrznych - nie rolników na obszarach wiejskich. Procesy te wyznaczają nowe kierunki rozwoju wsi. Rynek pracy  na wsi jest coraz bardziej zróżnicowany. Zawód rolnik przestaje dominować. Zachodzą pozytywne zmiany w życiu i pracy mieszkańców wsi, a mianowicie: młodzież mieszkająca na wsi zdobywa coraz częściej wykształcenie inne niż rolnicze, powstaje więcej miejsc pracy w miejscu zamieszkania, mniejsza jest konieczność przemieszczanie się osób, widoczna jest większa dostępność do usług (zdrowotnych, bytowych) oraz dostępność do Internetu – zdalnych płatności, zdalnego załatwiania spraw urzędowych, zakupów internetowych. Zmiany zauważa się także w modelu rodziny (mniej rodzin wielopokoleniowych), w więzach międzysąsiedzkich (rozluźnienie więzi społecznych, coraz mniejsze kontakty z sąsiadami), w świadomości ludzkiej (zabieganie, szybkie tempo życia, nie zauważa się różnic w relacjach społecznych lub nie reaguje się na nie, mniejsza chęć do pracy społecznej, dla środowiska). Na zmiany o charakterze społecznym można jednak wpływać poprzez aktywizowanie mieszkańców do wspólnych działań na rzecz rozwoju lokalnego. W tym przypadku nie bez znaczenia jest rola lidera lub liderów, ważnych w kreowaniu rozwoju lokalnego.

Człowiek w każdym aspekcie swojego życia (prywatnym, zawodowym czy społecznym) ma „zapisane” dążenie do rozwoju. Mówi się o rozwoju człowieka, firmy, miejscowości, państwa czy świata. Zgodnie z definicją: rozwój to proces kierunkowych zmian czegoś lub kogoś, o charakterze długotrwałym. Co do zasady rozwój lokalny powinien przekładać się poprawę warunków życia mieszkańców. Mieszkańcy muszą nauczyć się i chcieć korzystać ze zmian rozwojowych. Rozwój musi służyć interesom społeczności lokalnych i być przez nich akceptowany. Prawdą jest, że nie ma gotowych recept rozwoju lokalnego. Im społeczność lokalna jest bardziej aktywa i zaangażowana w kreowanie rozwoju lokalnego, tym jego efekty są bardziej wymierne i doceniane przez wszystkich.

Rodzina, zdaniem socjologów i zgodnie z najprostszą jej definicją to „najważniejsza, podstawowa grupa społeczna, na której opiera się całe społeczeństwo”. Jak dbać o rodzinę, jej zdrowie i odporność poprzez prawidłowe żywienie najlepiej doradzi specjalista z tego zakresu czyli dietetyk. „Zdrowe odżywianie w 10 prostych krokach” przedstawia się następująco:

Krok 1. Woda jest Twoim przyjacielem - podstawa to systematyczne nawadnianie organizmu przez cały dzień. Pij małymi łyczkami, spokojnie.

Krok 2. Śniadanie to najważniejszy posiłek dnia. Nie zapominaj o nim.

Krok 3. Cukier to Twój podstępny wróg - konieczność ograniczenia jego spożywania.

Krok 4. Warzywa są Twoim sprzymierzeńcem. Nie pomijaj ich w swoim jadłospisie.

Krok 5. Zapomnij o tym, co fast, light i fit.

Krok 6. Jedz prosto - warzywa – najlepiej sezonowe; mięsa różnych gatunków, pochodzące z ekologicznych hodowli; tłuste ryby; zdrowe tłuszcze; kiszone warzywa.

Krok 7. Sezonowe rośliny to droga do sukcesu. Kupuj blisko, u lokalnych producentów.

Krok 8. Zamień białe na brązowe - jedz makaron pełnoziarnisty lub ryż brązowy, czerwony i czarny.

Krok 9. Miej zdrową przekąskę zawsze przy sobie - są to np. suszone owoce i orzechy.

Krok 10. Ciesz się zdrową dietą!

Zdrowa dieta to dbanie o jakość produktów i przestrzeganie ogólnie przyjętych zasad prawidłowego żywienia. Zdrowa dieta musi być właściwie zbilansowana, czyli powinna zawierać wszystkie składniki niezbędne organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Zbilansowana dieta i prawidłowe odżywianie to podstawa zdrowia idobrego samopoczucia.  Zdrowa dieta może, ale nie musi, prowadzić do utraty zbędnych kilogramów.

Zasady zdrowej diety:

• Spożywaj 5 posiłków w 3-4-godzinnych odstępach – trzy główne (śniadanie, obiad i kolacja) oraz dwa uzupełniające (II śniadanie oraz podwieczorek).
• Rozpocznij dzień od pożywnego śniadania.
• Ostatni posiłek zjedz nie później niż 2 godziny przed snem.
• Jedz powoli, gryź i żuj bardzo dokładnie – to ważne, aby proces trawienia przebiegał prawidłowo.
• Jedz tyle, żeby czuć się sytym, ale nie przejedzonym. 
• Stosuj zdrową obróbkę termiczną: gotowanie w wodzie i na parze, duszenie bez dodatku tłuszczu, pieczenie w pergaminie.
• Pamiętaj o piciu wody – optymalna ilość to 2-3 litry płynów dziennie.
• Nie popijaj posiłków – pij przynajmniej 30 minut przed jedzeniem i 30 minut po jego zakończeniu.
• Zrezygnuj z alkoholu lub ogranicz jego spożywanie do minimum.
• Bądź aktywny fizycznie – dostosuj rodzaj i intensywność treningów do swoich możliwości, ale pamiętaj o regularności.

Szeroko pojęty rozwój może powodować także zagrożenia dla mieszkańców, szczególnie dla jednostek podatnych i bardzo wrażliwych. Szybkie tempo życia, rosnące wymagania i obowiązki oraz specyficzny okres pandemii może sprzyjać powstawaniu stanów chorobowych, w tym depresji. Depresja to choroba przewlekła, która upośledza codzienne funkcjonowanie i życie chorego. Depresja objawia się odczuwaniem długotrwałego i dominującego smutku, przygnębieniem oraz trudnościami w wykonywaniu codziennych czynności. Zajmuje czwarte miejsce na liście najpoważniejszych problemów zdrowotnych. Dotyka częściej kobiety niż mężczyzn, a średni wiek wystąpienia pierwszego epizodu choroby to 20-40 lat. Przyczyną choroby są najczęściej traumatyczne wydarzenia, śmierć bliskiej osoby lub inna choroba przewlekła. Do grupy zwiększonego ryzyka na zachorowanie na depresję zalicza się osoby młode, kobiety w okresie okołoporodowym, osoby starsze lub narażone na przewlekły stres. Należy pamiętać, że depresja może dotknąć każdego, niezależnie od płci i wieku. Depresja jest chorobą nawracającą. Gdy nie jest leczona rośnie ryzyko pojawienia się kolejnych epizodów, także w dorosłości. Wszystkie odmienne zachowania od dotychczasowych u dzieci, dorosłych członków rodziny, znajomych, sąsiadów powinny być bacznie obserwowane i analizowane. Osoby z objawami depresji często odrzucają to zagrożenie. Wtedy szybka pomoc bliskich, wizyta u psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry może pomóc choremu w powrocie do dawnego funkcjonowania.
Kolejne zagrożenie, które może czyhać na człowieka to uzależnienia. Według definicji: uzależnienie jest to nabyty stan zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. To nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś psychoaktywnej substancji chemicznej. Uzależnienie określa się także jako ryzykowne, wymykające się spod kontroli zachowanie. Wśród przyczyn uzależnień występuje nie tylko alkohol, papierosy, leki, ale także narkotyki i dopalacze. Profilaktyka uzależnień jest działalnością zapobiegawczą, obejmującą całą gamę różnorodnych, zdrowotnych i społecznych zagrożeń związanych z używaniem środków psychoaktywnych. Nie chodzi w niej o działania związane z uzależnieniem lecz o działania skierowane na unikanie szkód społecznych i zdrowotnych, czyli przeciwdziałanie. Z narkotykami i dopalaczami spotykamy się wszędzie: na ulicach, imprezach, dyskotekach i w szkołach. Wszystko zaczyna się od tego pierwszego, w wyobraźni młodego człowieka niegroźnego "razu". Może do niego nakłonić sprzedawca lub kolega. Z czasem człowiek popada w nałóg i zaczynają się kłopoty. W naszym układzie nerwowym występują neurony, które poprzez wydzielanie specjalnych substancji nazywanych neurotransmiterami komunikują się między sobą i regulują czynności naszego organizmu. Określone neurotransmitery odpowiadają między innymi za odczuwanie przez człowieka różnych emocji, np.: strachu (adrenalina) czy szczęścia (serotonina). Narkotyki i dopalacze zastępują neurotransmitery lub zakłócają ich pracę. Kiedy je zażywamy, organizm przyzwyczaja się do stałego, zewnętrznego dostarczania mu tych substancji i przestaje produkować naturalne neurotransmitery. Z czasem organizm domaga się coraz większych dawek narkotyków i dopalaczy, aby móc normalnie funkcjonować. Leczenie zatrucia narkotykami i dopalaczami jest procesem trudnym i bolesnym. Przede wszystkim trzeba zauważyć znaczącą różnicę pomiędzy narkotykami a dopalaczami. Narkotyki mają w miarę określony skład więc lekarz może przepisać leki odtruwające organizm przed skierowaniem pacjenta na leczenie odwykowe. Natomiast dopalacze to mieszanki o składzie znanym tylko producentowi. Lekarz nie wie, jakie leczenie zastosować i jest skazany na metodę prób i błędów. Często, zanim znajdzie właściwą metodę leczenia, pacjent umiera lub doznaje nieodwracalnych uszkodzeń organów wewnętrznych. Zdiagnozowane czynniki chroniące młodego człowieka przed uzależnieniami to: silna więź emocjonalna z rodzicami; poczucie własnej wartości, umiejętności społeczne (np. rozwiązywanie problemów, konfliktów, asertywność); przynależność do pozytywnej grupy; poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów; poczucie własnej skuteczności. Natomiast główne przyczyny sięgania po narkotyki to: zaburzone więzi emocjonalne w rodzinie, nuda, ciekawość, chęć spróbowania jak działa, przeżycie nieznanego doświadczenia, ucieczka od problemów, naśladownictwo, wpływ grupy rówieśniczej. Zgodnie z powiedzeniem „Lepiej zapobiegać niż leczyć” oto kilka wskazówek dla rodziców:

• Bądź przykładem, postępuj tak, by być wiarygodnym. Dzieci są dobrymi obserwatorami i łatwo zauważą, gdy nie robisz tak, jak mówisz.
• Wymagaj, ale stawiaj dziecku warunki możliwe do spełnienia. Bądź konsekwentny, aby dziecko liczyło się z Tobą i wiedziało, że ustalone przez Ciebie normy w ważnych sprawach muszą być respektowane.
• Poznaj przyjaciół i znajomych dziecka. Pamiętaj, że w tym wieku koledzy odgrywają dużą rolę i często mają duży wpływ.
• Szanuj prawo dziecka do własnych wyborów, opinii, dysponowania swoim wolnym czasem. Doradzaj, ale nie narzucaj swojej woli.
• Nie bądź nadmiernie opiekuńczy, pozwól dziecku zdobywać doświadczenia; ono uczy się życia przede wszystkim robiąc nowe rzeczy, sprawdzając. Czasem popełnia przy tym błędy, bądź zatem czujny i w porę reaguj.

Podsumowując, można stwierdzić, że obecnie życie mieszkańców wsi zasadniczo nie różni się od życia mieszkańców miast. Dobrodziejstwa rozwoju lokalnego i możliwości korzystania z nich są podobne. Warto jednak pamiętać, że wspomniane wyżej zagrożenia tak samo dotyczą mieszkańców miast, jak i wsi, a fakt, że mieszkamy na obszarach wiejskich już nas nie chroni.

Opracowała na podstawie prezentacji przedstawionych podczas spotkania: Jolanta Szczepańska