Szczególnie korzystne warunki siedliska, głównie obfite i dobrze rozłożonych opady atmosferyczne stwarzają możliwość prowadzenia gospodarki łąkowo pastwiskowej na tym samym miejscu przez dziesiątki lat. Warunki sprzyjające utrzymywaniu się Trwałych Użytków Zielonych występują w Polsce przede wszystkim w górach i na pogórzu a na terenach nizinnych w dolinach rzek.
Przedmiotem zagospodarowania są trwałe łąki i pastwiska o niekorzystnym składzie florystycznym i niskiej produkcyjności czyli użytki zdegradowane na skutek niekorzystnych czynników siedliska, błędów lub zaniedbań w gospodarce łąkowej. Ocenia się, że ponad połowa powierzchni łąk i pastwisk w Polsce stanowią użytki zdegradowane ,wymagające renowacji. Degradacja zbiorowisk trawiastych: łąk i pastwisk jest procesem stopniowego obniżania ich wartości użytkowej – wielkości i jakości plonu. Zdegradowane użytki zielone maja niski potencjał plonotwórczy i niską produktywność komponentów runi . Polega to między innymi na tym ,że na skutek niekorzystnych warunków siedliskowych np. susza lub nadmierne uwilgotnienie, bądź nieprawidłowej gospodarki prowadzonej przez człowieka następuje ustępowanie wartościowych gatunków traw i roślin motylkowych. Pojawiają się w to miejsce uciążliwe chwasty osłabiające znacząco potencjał plonotwórczy zbiorowiska. Zagospodarowanie zdegradowanych TUZ zaczyna się od regulacji stosunków wodnych lub uporządkowania powierzchni tak aby stworzyć jednolitą przestrzeń produkcyjną. Kolejnym etapem jest zagospodarowanie łąkarskie, którego celem jest nadanie lub przywrócenie zdegradowanym użytkom zielonym wysokiej wartości gospodarczej. Zależnie od warunków przyrodniczych i gospodarczych stosuje się jedną z następujących metod pratotechnicznych:
-nawożenie połączone z chemiczną ochroną (regeneracja)
-podsiew
-zagospodarowanie metodą pełnej uprawy
Pierwszy z sposobów czyli regeneracja aby był skuteczny musimy mieć pewność czy na naszym użytku w przewadze występują wartościowe gatunki traw i motylkowych. Zabieg ten polega na zniszczeniu występujących chwastów przy pomocy herbicydów. Po zaobserwowaniu na roślinach pierwszych objawów działania środków chemicznych, wykonujemy wysokie nawożenie mineralne, które będzie stymulować intensywny rozwój pozostawionych traw. Zazwyczaj stosuje się 50-70 kg azotu/ha , 70-80 kg fosforu/ha, 50-60 kg potasu/ha po wykonaniu oprysku oraz podobną dawkę nawozów (z wyłączeniem Fosforu) po pierwszym pokosie. Tego typu regeneracja w istotny sposób wpływa na zwiększenie ilości oraz jakości pozyskiwanej paszy już w pierwszym roku po zastosowaniu.
Drugim ze sposobów poprawienia składu botanicznego naszego zbiorowiska trawiastego jest odnawianie metodą podsiewu. Zabieg ten polega na podsianiu użytku zielonego brakującymi gatunkami traw i motylkowych, celowym jest wykonanie go gdy ponad 50% powierzchni opanowana jest przez chwasty lub rośliny o niskiej wartości pokarmowej. W przypadku silnego zachwaszczenia podobnie jak przy regeneracji wykonujemy oprysk herbicydem oraz stosujemy nawożenie mineralne. Następnie musimy częściowo zniszczyć starą darń przy pomocy bron średnich lub ciężkich, bronowanie wykonuje się na krzyż aż do otwarcia się 50% powierzchni gleby ,czyli na czarno. Kolejnym etapem jest wysiew nasion siewnikiem rzędowym bez redlic lub rzutowo siewnikiem do poplonów. Posiewnie stosujemy lekką bronę ,mieszając nasiona z glebą następnie całość wałujemy, a w fazie krzewienia stosujemy szybko działające nawożenie azotowe. Można też wykonać podsiew z wykorzystaniem specjalistycznych siewników wprowadzających nasiona bezpośrednio w odnawianą ruń. Tak odnowiona łąka lub pastwisko znacząco zwiększa swój potencjał produkcyjny już w pierwszym roku wykonania zabiegu.
Kolejnym ze sposobów jest metoda pełnej uprawy gleby i ponowny wysiew nasion. Metoda stosowana wówczas , gdy w runi brakuje wartościowych gatunków traw oraz roślin motylkowych, a roślinami dominującymi są uciążliwe chwasty. Na glebach mineralnych orkę wykonujemy na głębokość ok 20 cm, zazwyczaj jesienią przy pomocy pługa dokładnie odwracającego darń . Tak przygotowaną glebę pozostawiamy do wiosny. W przypadku gleb torfowych orkę wykonujemy wiosną a pozostałe zabiegi agregatami w celu ograniczenia zniszczeń w strukturze gleby. Pod pług można wprowadzić nawozy wapniowe w dawce ok. 2 t/ha . Wiosną na glebach mineralnych do doprawienia gleby można użyć glebogryzarki. Bezpośrednio przed siewem mieszanki złożonej z wartościowych traw i motylkowych stosujemy nawożenie mineralne w wysokości od 60-80 kg fosforu i 80-100 kg potasu na hektar w zależności od zasobności gleby. Jest to metoda radykalna polegająca na stworzeniu nowej runi ,równocześnie pracochłonna i droga w wykonaniu. Pozwala nam jednak uzyskać przez kolejne lata wysokie i wartościowe plony.
Tomasz Szymański
ZD w Ostrzeszowie
WODR w Poznaniu
Materiały źródłowe: Internet, ,,Łąkarstwo i gospodarka łąkowa” – praca zbiorowa pod redakcją prof. dr. Mariana Falkowskiego