W ostatnich dziesięcioleciach zaniedbano ziołowe ogródki. Egzotyczne przyprawy, które pojawiły się na rynku, nieco odsunęły w cień rodzime zioła. Obecnie zioła powoli wracają do łask i do naszych ogródków, gdyż są łatwiej przyswajalne niż ostre przyprawy zamorskie. Zioła warto mieć zawsze pod ręką. Oczywiście można bez trudu kupić opakowania gotowych przypraw, ale nic nie zastąpi wspaniałego aromatu i smaku świeżych liści przyniesionych z własnego ogrodu. Dla ziół można wyznaczyć specjalne grządki, sadzić je jako obwódki rabat lub umieścić je między innymi roślinami. Walory smakowe nie są jedyną zaletą roślin przyprawowych. Ich obecność w ogrodzie wpływa korzystnie na rozwój innych roślin. Wydzielane przez nie olejki eteryczne zawierające fitoncydy wabią pożyteczne owady i odstraszają szkodniki. Ograniczają również rozprzestrzenianie chorób grzybowych, bakteryjnych i wirusowych. Do ziół wieloletnich uprawianych w ogrodzie należą: lubczyk ogrodowy, hyzop lekarski, estragon, lebiodka pospolita czyli popularne oregano, rozmaryn, tymianek, szałwia lekarska, melisa cytrynowa oraz wszystkie rodzaje mięty ogrodowej. Wieloletnie – są to trwałe rośliny zielne, które kwitną i owocują przez wiele lat. Mają one dobrze wykształcone, trwałe organy spichrzowe, takie jak kłącza, bulwy, cebule. Każdego roku jesienią nadziemne rośliny obumierają, a wiosną tworzą się nowe części wegetatywne, z których wyrastają ulistnione kwitnące i owocujące pędy .
LUBCZYK OGRODOWY – to bylina o silnie rozwiniętej części nadziemnej. Pędy kwiatostanowe osiągają 1,5 – 2 m wysokości. Lubczyk wymaga stanowiska ciepłego i nasłonecznionego. Gleba pod uprawę powinna być w dobrej kulturze, o głębokiej warstwie próchniczne, lekka, średnio zwięzła, przepuszczalna, jednak dostatecznie wilgotna. Lubczyk można wysiewać na rozsadniku lub od razu na miejscu stałym w sierpniu, na rozsadniku w rzędy co 25 – 30 cm w gruncie co 60 cm na głębokość 1 cm. Pielęgnacja polega na spulchnianiu i odchwaszczaniu międzyrzędzi. Na zimę rośliny przykrywa się kompostem lub słomiastym obornikiem. Dla wzmocnienia systemu korzeniowego rośliny można obsypać ziemią.
HYZOP LEKARSKI - jest wieloletnią krzewinką wyrastającą do 60 cm wysokości, o łodygach prosto wzniesionych, silnie rozgałęzionych. Udaje się na każdej glebie, nie ma wymagań co do przedplonu. Przygotowanie roli polega przekopani grządki przed zimą wiosną, ugrabić i wyrównać. Gleba powinna być starannie przygotowana ponieważ hyzop pozostaje na danym miejscu 3 do 5 lat. Ma wysokie wymagania klimatyczne, stąd też pole powinno posiadać wystawę południową, osłoniętą od północnych i wschodnich wiatrów. Hyzop rozmnaża się z nasion, które wysiewamy na rozsadniku późną wiosną a sadzonki wysadzamy na miejsce stałe dopiero wiosną w następnym roku w rozstawie 40 x 40 cm. W początkowym okresie wzrostu roślin konieczne jest częste spulchnianie międzyrzędzi oraz odchwaszczanie w rzędach. Jesienią wskazane jest obsypanie roślin ziemią w celu zabezpieczenia przed ewentualnym wymarznięciem.
ESTRAGON – jest rośliną wieloletnią, wyrastającą do 1,2m . Łodygi ma prosto wzniesione, na których są osadzone wąskie liście. Wymaga miejsca odsłoniętego od wiatru z wystawą południową. Gleba winna być w miarę żyzna. Rozmnaża się z rozłogów bądź też z nasion (wysianych w ciepłym inspekcie). Sadzonki otrzymuje się łatwo przez podział starych roślin. Są to sadzonki ukorzenione i po przycięciu łodygi od 5-10 cm nadają się do sadzenia na miejsce stałe. Sadzi się wiosną (kwiecień , maj) w rozstawie 50-40 cm. Pielęgnacja polega na spulchnianiu gleby i usuwaniu chwastów, później estragon rośnie w bardzo szybkim tempie, całkowicie pokrywa powierzchnię i nie wymaga zbytniej pielęgnacji i zabiegów.
LEBIODKA POSPOLITA – oregano - należy uprawiać w żyznej dobrze odprowadzającej wodę glebie w pełnym nasłonecznieniu. To zioło lubi suche kamieniste miejsca, równie dobrze rozwija się w pojemnikach. Najlepszym rozwiązaniem jest kupno sadzonek, gdyż nasiona często różnią się smakiem oraz jakością. Sadzonki należy rozmieścić co 30 –60 centymetrów.
ROZMARYN – zawsze zielony, dorastający do 70 cm półkrzew wygląda jak małe iglaste drzewko. Wymaga pełnego nasłonecznienia, oraz żyznej gleby bardzo dobrze odprowadzającej wodę. Sadzonki bardzo wolno rosną, więc najwygodniej jest zakupić rośliny lub sadzonki. Sadząc rozmaryn, rozmieszczajmy rośliny w 30-60 centymetrowych odstępach. Rozmaryn może rosnąć w naszym ogrodzie przez cały rok, jeśli jednak mrozy spadają poniżej 12 stopni C, roślinę należy przesadzić do pojemników i w ciągu zimy uprawiać je w pomieszczeniach.
TYMIANEK WŁAŚCIWY – jest rośliną wieloletnią wyrastającą do 40 cm wysokości, łodygi ma drobne, prosto wzniesione, dołem drewniejące. Wymaga stanowiska ciepłego, słonecznego, zasobnego w wapń, osłoniętego od wiatru, dobrze znosi suszę. Uprawia się go z nasion oraz sadzonek. Wysiew marzec – kwiecień w rzędy co 40 cm na głębokość 0,5 cm. Tymianek do zakiełkowania potrzebuje światła dlatego nasiona przykrywamy ziemią bardzo cienko. Roślinę można rozmnażać również latem przez niezdrewniałe sadzonki i odkłady. Do pielęgnacji należy spulchnianie i odchwaszczanie gleby. Nawożenie bardzo oszczędne i najwyżej do lipca, rzadko podlewać i zadbać o dobry odpływ wody. W doniczce tymianek uprawiamy tylko na stanowisku słonecznym.
SZAŁWIA LEKARSKA – jest rośliną wieloletnią o łodygach prosto wzniesionych, rozgałęzionych, dołem zdrewniałych. Pod uprawę szałwii należy wybierać teren ciepły nasłoneczniony, osłonięty od wiatrów, o glebie żyznej, w dobrej kulturze, o odczynie obojętnym, względnie słabo zasadowym. Szałwię można rozmnażać z nasion jak też przez sadzonki i okłady. Wysiać można wiosną do doniczki i ustawić na słonecznym parapecie. Nasiona potrzebują bardzo dużo światła i ciepła, potrzebują na wykiełkowanie około 3-4 tygodni. Sadzić najlepiej do ziemi wilgotnej w rozstawie 40x30 cm . Do zabiegów pielęgnacyjnych należy odchwaszczanie i spulchnianie ziemi. W zimie szałwia potrzebuje trochę ochrony z chrustu przed zbyt surowym mrozem.
MELISA CYTRYNOWA – jest byliną wyrastającą do 60 cm . Melisa preferuje stanowisko słoneczne do pół cienistego, o umiarkowanie wilgotnym i próchnicznym podłożu. Dobre nawożenie, okresowe podlewanie w czasie suszy oraz przycinanie po przekwitnięciu gwarantują bujny rozwój rośliny. Przy wyborze miejsca uprawy należy pamiętać, że roślina łatwo się rozprzestrzenia przez rozłogi. Plantację melisy można zakładać przez wysiew nasion do ciepłego inspektu na rozsadniku lub wprost do gruntu. Pierwszy sposób jest najkorzystniejszy, ponieważ przyspiesza i zwiększa plonowanie. Nasiona do ciepłego inspektu należy wysiać w połowie marca. Rozsadę należy wysadzać do gruntu po 15 maja w rozstawie 40x40 lub 40x30 cm. Sadzenie do gruntu należy przeprowadzić w dzień przekropny, gdy ziemia jest wilgotna. Rozsadniki melisy zakłada się pod koniec kwietnia i na początku maja. Nasiona sieje się pod koniec w rzędy co 25 cm na głębokość 1 cm. Wschody są z reguły nierównomierne i ukazują się po dwóch tygodniach. Rozsadę wysadza się na miejsce stałe w czerwcu lub lipcu. Do zabiegów pielęgnacyjnych należy staranne odchwaszczanie i spulchnianie gleby. Melisę można z powodzeniem uprawiać w donicy lub skrzynce na tarasie lub balkonie, pod warunkiem że miejsce usytuowania pojemnika nie jest zbyt zacienione.
MIĘTA PIEPRZOWA - jest byliną wyrastającą do 60 cm wysokości. Łodygi ma, dwojakiego rodzaju, jedne wzniesione, inne płożące. Wymaga gleb żyznych. Uprawia się z reguły z sadzonek. Materiał sadzonkowy stanowią rozłogi nadziemne i podziemne oraz ukorzenione wiosenne odrosty. Sadzonka powinna mieć długość co najmniej 10-12 cm w rozstawie 40x20 cm. Zabiegi pielęgnacyjne to spulchnianie i odchwaszczanie gleby. Mięta rozmnaża się i rozrasta bardzo szybko.
ZD Ostrzeszów
Krystyna Piszczałka