Ochotnicza Straż Pożarna w Uścikowie działa nieprzerwanie od ponad 80 lat. w ciągu tego okresu przeżywała swoje wzloty i upadki, sukcesy i porażki. Pomimo wielu trudnych okresów organizacja ta zachowała się, jako jedyna, spośród pozostałych 10 powołanych w okresie międzywojennym stowarzyszeń społecznych i organizacji uczniowskich.
Straż Pożarna w Uścikowie powstała w 1935 roku, kiedy kierownikiem Szkoły Powszechnej w Uścikowie został Eustachy Flaszczyński, zastępując odchodzącego na emeryturę dotychczasowego kierownika i nauczyciela Władysława Brajera. Jednocześnie żona pierwszego prezesa OSP, Wiktoria Flaszczyńska, rozpoczęła organizowanie Koła Wieśniaczek, które po 1945 roku, zostało przekształcone w Koło Gospodyń Wiejskich. Stowarzyszenie OSP w Uścikowie powołało 15 obywateli Uścikowa, jako organizację społeczną w myśl art. 19 Prawa o stowarzyszeniach z 1932 roku. Członkami założycielami byli Franciszek Dymek, Eustachy Flaszczyński, Mikołaj Olech, Franciszek Dymek, Feliks Spychała, Stefan Kozłowski, Stanisław Jackowski, Jan Mitręga, Edmund Kamiński, Marian Ignasiak, Jan Surma, Józef Kozłowski, Edmund Krawczyk, Kazimierz Ruks oraz Hieronim Rutkowski. Dnia 29 sierpnia 1936 roku OSP Uścikowo za pośrednictwem starosty obornickiego Jana Kozłowskiego przesłało na ręce wojewody poznańskiego wniosek, do którego załączono 4 egzemplarze statutu wzorowego z prośbą o rejestrację straży pożarnej jako „Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej w Uścikowie”. w marcu 1937 roku Zarząd OSP Uścikowo dokonał wpłaty 1,30 zł za wydrukowanie ogłoszenia w Monitorze Polskim. Pod koniec marca 1937 roku Naczelnik Wydziału Społeczno-Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu nazwiskiem Zwirski w piśmie skierowanym do Eustachego Flaszczyńskiego zawiadamiał, że OSP Uścikowo zostało wpisane do Rejestru Stowarzyszeń i Związków Poznańskiego Urzędu Wojewódzkiego pod numerem 1694. Jednocześnie OSP Uścikowo, po przyjęciu statutu wzorowego, zostało członkiem Związku Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, którego po likwidacji w 1950 roku, reaktywowano w 1956 roku, jako Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP. Dnia 21 marca 1938 roku ukazał się nr 65 Monitora Polskiego, w którym w części poświęconej rejestracjom OSP z województwa poznańskiego, pod numerem 50 opublikowano fakt rejestracji Stowarzyszenia OSP Uścikowo.
W kwietniu 1937 roku skład Zarządu OSP Uścikowo tworzyli: prezes OSP – Eustachy Flaszczyński, naczelnik OSP – Franciszek Dymek, zastępca naczelnika OSP – Feliks Spychała, skarbnik OSP – Wacław Kasper, sekretarz OSP – Tadeusz Kozłowski, gospodarz OSP – Stefan Kozłowski, członkowie zarządu OSP – Józef Kozłowski i Kazimierz Ruks. Delegatem Zarządu OSP Uścikowo został natomiast Władysław Kozłowski.
Siedzibą OSP Uścikowo stał się budynek Szkoły Powszechnej w Uścikowie, gdzie w izbie szkolnej odbywały się liczne zebrania członków. Na budynek remizy OSP, gdzie składowano sprzęt przeciwpożarowy, przeznaczono jedno z zabudowań gospodarczych szkoły. z kolei staw, znajdujący się w pobliżu szkoły, zaadaptowano na zbiornik pożarowo-rybny, który miał nie tylko służyć do zadań przeciwpożarowych, ale także przynosić zysk dla OSP w postaci hodowli ryb i ich sprzedaży. Była to wówczas dominująca tendencja wśród ochotniczych straży pożarnych w całej Polsce. Warto dodać, że OSP Uścikowo wykorzystywało staw w Uścikowie od 1935 roku do dnia 6 stycznia 2001 roku, kiedy na Walnym Zebraniu członkowie OSP zadecydowali o zaprzestaniu sprzedaży karpii. Początkowo OSP Uścikowo posiadało sikawkę konną oraz dwa beczkowozy po 450 litrów. Na wyposażeniu były również drabiny, wiadra, topory i bosaki.
Do zadań OSP Uścikowo należało, w przypadku wybuchu pożaru, obowiązkowe niesienie pomocy w promieniu 5 km. Było to spowodowane faktem, że wiele straży pożarnych (obowiązkowych, ochotniczych, dworskich) nie było jeszcze zmotoryzowanych, ponieważ powszechne w tamtym okresie były sikawki konne. Warto dodać, że w 1927 roku w powiecie obornickim istniało 128 straży pożarnych, jednak dnia 26 kwietnia 1935 roku starosta powiatowy obornicki w piśmie nr B.10/142/35 w sprawie rejestracji stowarzyszeń ochotniczych straży pożarnych opatrzonego klauzulą „Tajne” skierowanym do wojewody poznańskiego wskazywał, że w powiecie obornickim istnieje 5 ochotniczych straży pożarnych będących członkami Związku Straży Pożarnych RP. Do końca lat 30. liczba ta zwiększyła się do 24. Obszar o promieniu 5 km pozwalał zatem na w miarę efektywną akcję przeciwpożarową. Chrzest bojowy OSP Uścikowo przeszło już niedługo po powstaniu i rejestracji. Dnia 20 września 1937 roku piorun uderzył w stodołę Sylwestra Ruksa, z kolei 11 listopada 1937 roku, z niewyjaśnionych przyczyn, wybuchł w Uścikowie pożar, w w wyniku którego spłonęły stodoły Kaspra i Kozłowskiego.
OSP Uścikowo w okresie międzywojennym zakwalifikowane było, jako straż IV kategorii (straże wiejskie). Od samego początku strażacy brali udział w zawodach strażackich organizowanych głównie w celu utrzymywania wysokiej sprawności bojowej. Zawody te polegały na bezbłędnym wykonaniu musztry, a następnie z poprawnego wykonania ćwiczenia taktycznego. Dnia 5 lipca 1936 roku odbyły się zawody w Ryczywole, w których OSP Uścikowo wzięła udział pierwszy raz i zajęła ostatnie miejsce w grupie straży kategorii IV (76 punktów). Natomiast już 19 września 1937 roku na zawodach w Bogdanowie OSP Uścikowo zajęła pierwsze miejsce z 122 punktami, a naczelnik OSP – Franciszek Dymek, na zebraniu Rady Powiatowej Związku Straży Pożarnych RP, otrzymał z rąk gen. w st. spocz. Stanisława Taczaka dyplom.
W okresie międzywojennym OSP Uścikowo aktywnie udzielało się również w życiu społecznym i kulturalnym lokalnej społeczności. w 1936 roku OSP Uścikowo urządziło zabawę z okazji 18. rocznicy odzyskania niepodległości. Dnia 16 maja 1937 roku o godz. 15:30 w ogrodzie M. Kozłowskiej w Uścikowie strażacy zorganizowali zabawę taneczną, z której dochód przeznaczono na umundurowanie. Członkowie OSP Uścikowo wchodzili również w skład chóru, organizowali teatr i amatorskie przedstawienia, wspierali rozwój biblioteki gromadzkiej, a także w 20 rocznicę odzyskania niepodległości przeznaczyli, ogromną jak na możliwości OSP, kwotę 500 zł na budowę Domu Ludowego w Uścikowie (Gromada Uścikowo przeznaczyła 1000 zł).
Wybuch II wojny światowej spowodował, że rozwój OSP pod polskim Zarządem został zawieszony. Wielu członków straży pożarnej było prześladowanych, a część z nich wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa. Taki los spotkał Eustachego i Wiktorię Flaszczyńskich. Nieznany jest los naczelnika OSP Uścikowo – Franciszka Dymka. Niemiecki okupant nie zlikwidował jednak straży, do której przynależność była dla Polaków obowiązkowa. z zachowanych dokumentów wynika, że w okresie od 1942 do 1945 roku do OSP Uścikowo przystąpiło 8 nowych członków.
Działania wojenne w 1945 roku nie ominęły Uścikowa. w końcowej fazie wojny w okolicach wioski działali radzieccy spadochroniarze, którzy dokonali morderstwa oficera SS. Wycofująca się ludność niemiecka i wojska Wehrmachtu dokonała rabunku mienia, w tym również pożarniczego. Uszkodzeniu uległa szkoła w Uścikowie. Niedługo po działaniach wojennych do wsi powrócił z Generalnego Gubernatorstwa Eustachy Flaszczyński z rodziną. w 1946 roku rozpoczęto reorganizację OSP Uścikowo. Dnia 29 września 1946 roku uroczyście poświęcono i otwarto nową Świetlicę Strażacką, a także przygotowano księgę pamiątkową z historią straży pożarnej za okres 1935 – 1946. Jednak księga ta zaginęła, a jedynym dokumentem potwierdzającym jej istnienie jest odnaleziona wśród protokołów karta z podpisami osób składającymi życzenia reaktywowanej straży. Zgodnie z kroniką OSP Uścikowo w tym czasie komendantem straży zostaje Jan Kozłowski, prezesem Eustachy Flaszczyński, sekcyjnym Tadeusz Larecki, a skarbnikiem Jan Mitręga. w 1956 roku strażacy z OSP Uścikowo rozbudowywali szkołę w Uścikowie. w tym samym czasie reaktywowano zlikwidowany w 1950 roku Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP, którego OSP Uścikowo zostało członkiem. w 1958 roku OSP Uścikowo pozyskało motopompę przenośną, a straż liczyła 60 członków. w 1959 roku dokonano ponownej rejestracji OSP. w skład Zarządu wchodzili wówczas Eustachy Flaszczyński (prezes), Tadeusz Kozłowski (naczelnik), Czesław Kaczor (sekretarz), Bolesław Kędzierski (skarbnik) oraz Jan Mitręga (gospodarz). w 1971 roku zmarł Eustachy Flaszczyński, a funkcję prezesa objął Włodzimierz Flaszczyński, który po roku przekazał straż Franciszkowi Wójtowiczowi. w tym czasie w skład Zarządu wchodzili Franciszek Wójtowicz (prezes), Henryk Kęsy (naczelnik), Stanisław Wojciechowski (sekretarz) i Jan Mitręga (gospodarz). w 1981 roku do Zarządu weszli, jako członkowie zarządu, Marian Mitręga oraz Stanisław Janowiak. w 1988 skarbnikiem został Ryszard Gromala. w tym czasie OSP Uścikowo powołało komitet budowy nowej świetlicy wraz z remizą OSP, której budowę zakończono w 1995 roku. w 1991 roku wydano nową ustawę o ochronie przeciwpożarowej, która zreformowała dotychczasowy system. w w yniku tego doszło do ponownej rejestracji OSP Uścikowo, jako stowarzyszenia zarejestrowanego (nr ST 675) i przyjęto nowy statut. Sekretarzem w OSP został Mariusz Biedny. w 1994 roku sekretarzem OSP został Mariusz Biedny. w 1995 roku przystąpiono, przy wsparciu OSP z Dąbrówki Leśnej, do utworzenia Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej przy OSP Uścikowo. Dnia 13 stycznia 1996 roku nastąpiło, podczas dożynek wiejskich, uroczyste zaprzysiężenie młodzieżowej drużyny.
Przez cały okres Polski Ludowej OSP Uścikowo nie posiadało własnego pojazdu. Strażacy zmuszeni byli korzystać z pomocy sąsiadów, którzy dostarczali własne środki transportu. w 1997 roku sprowadzono z jednostki wojskowej z Żagania samochód marki STAR – 29, który jednak sprzedano. Dopiero 16 kwietnia 1999 roku pozyskano dla OSP Uścikowo legendarnego „Żuka”, którego uroczyste przekazanie nastąpiło podczas „Dnia Strażaka” w Uścikowie. Pojazd ten służył strażakom do 2010 roku, kiedy przekazano organizacji nowy wóz pożarniczy marki Ford Transit (uroczyste przekazanie nastąpiło 13 listopada 2010 roku na rynku w Obornikach). w 2001 roku naczelnikiem OSP został Mariusz Misterski. w tym czasie gospodarzem był śp. Stanisław Janowiak. Dnia 12 maja 2002 roku odbyła się w Uścikowie 65 rocznica istnienia OSP Uścikowo, podczas której przekazano jednostce sztandar oraz wręczono „Srebrny medal za zasługi dla pożarnictwa”. w 2011 roku w skład Zarządu weszła Marta Wróblewska-Jur (sekretarz), a także Karolina Mitręga (skarbnik). Obecnie skład Zarządu tworzą Marian Mitręga (prezes), Marcin Szczepski (naczelnik), Karolina Mitręga (skarbnik), Tomasz Węgrzak (sekretarz), Krzysztof Brąberek (gospodarz), a do Komisji Rewizyjnej należą Rajmund Misterski (przewodniczący), Maciej Antkowiak (protokolant) i Klaudia Brąberek (członek).
W 2016 roku OSP Uścikowo obchodziło 80 lecie swojego istnienia oraz 80 lecie działalności w ZOSP RP, które były połączone z uroczystością 660 lat Uścikowa. z tej okazji przygotowano wystawę okolicznościową na świetlicy wiejskiej, która przy pomocy dokumentów, map, zdjęć oraz rekwizytów miała przybliżyć mieszkańcom historię wioski i straży pożarnej. Inicjatywa została dostrzeżona przez Senat RP, który zaprosił OSP Uścikowo do zorganizowania wystawy rozpoczynającej cykl wystaw o małych ojczyznach w Senacie RP.
W ciągu ostatnich lat, OSP Uścikowo aktywnie uczestniczy w zawodach sportowo-pożarniczych na szczeblu gminnym i powiatowym, co roku wystawiając od 1 do 3 drużyn. w 2010 roku druhny z Uścikowa pojechały na zawody wojewódzkie do Wągrowca. Część strażaków brała również udział w turniejach piłki nożnej zdobywając i miejsce w Kowalewku (2014 r.). Dh Weronika Misterska aktywnie brała udział w Turniejach Wiedzy Pożarniczej. w 2015 roku Tomasz Węgrzak zdobył i nagrodę na szczeblu ogólnopolskim w X konkursie na prace popularno-naukowe i monografie dot. pożarnictwa za pracę „Z dziejów OSP Uścikowo”. Sukces ten został powtórzony w 2016 roku za monografię o zagrożeniach pożarowych na terenie powiatu obornickiego w latach 1802 – 1939. z kolei Maciej Antkowiak odnosi sukcesy w półmaratonach i maratonach. Swoje sukcesy odnotowały również kronikarki OSP Uścikowo Małgorzata Misterska oraz Katarzyna Misterska prezentując „Kronikę OSP Uścikowo” na konkursach kronikarskich organizowanych przez ZOSP RP. Ponadto członkowie OSP Uścikowo są honorowymi dawcami krwi, potencjalnymi dawcami szpiku kostnego Fundacji DKMS, aktywnie wspierają WOŚP i akcję „Drugie życie” poświęconej transplantacji. Ochotnicza Straż Pożarna w Uścikowie uczestniczy również w zabezpieczeniu wielu imprez sportowych, kulturalnych i społecznych na terenie gminy Oborniki, a także aktywnie wspiera i współpracuje z sołtysem Uścikowa i Radą Sołecką w Uścikowie w zakresie organizacji imprez lokalnych, np. Dzień Dziecka, Dzień Seniora, Dożynki wiejskie itp. Strażacy z Uścikowa aktywnie wystawiają poczet sztandarowy podczas ważnych uroczystości narodowych, państwowych, kościelnych i strażackich. w ostatnim czasie powstał oficjalny profil na portalu społecznościowym Facebook, a także blog o pożarach i strażach z powiatu obornickiego do 1939 roku. w chwili obecnej w fazie organizacji jest „Wideokronika OSP”, a także „Projekt Straż Wiki” poświęcona zagrożeniom pożarowym w XIX wieku i ochotniczym strażom pożarnym z terenu powiatu obornickiego.
OSP Uścikowo jest organizacją przygotowaną (wyposażoną i wyszkoloną) do podejmowania działań ratowniczo-gaśniczych w czasie pożarów, ratownictwa technicznego i drogowego, ratownictwa powodziowego i nawodnego, ratownictwa medycznego, ratowniczo-poszukiwawczych, a także w czasie klęski żywiołowej. Straż liczy 24 członków zwyczajnych.
Autor:
Tomasz Węgrzak – sekretarz OSP w Uścikowie
Nina Bartol PZDR w powiecie obornickim
