Podstawowa zasada uprawy roli brzmi: „Zabiegów uprawowych powinno się stosować tak dużo jak jest to konieczne, aby stworzyć roślinie korzystne warunki wzrostu i rozwoju, a zarazem tak mało jak jest to możliwe”. Ta zasada obowiązuje również w przypadku sposobów zagospodarowania resztek pożniwnych kukurydzy. Metod zagospodarowania resztek pożniwnych po kukurydzy jest wiele. Każdy rolnik sam musi podjąć decyzję o wyborze określonej metody, gdyż najlepiej zna on stan żyzności gleby i warunki pogodowe oraz sprzęt jakim dysponuje. Najlepiej też potrafi ocenić stan pola po zbiorze kukurydzy i wie jakie są wymagania rośliny następczej. Istnieją dwa powody, dla których ważne jest zatroszczenie się o staranne zagospodarowanie resztek pożniwnych po zbiorze kukurydzy. Zabiegi agrotechniczne wykonywane w ramach zagospodarowywania resztek pożniwnych przyczyniają się do:
- polepszenia właściwości fizyko-chemicznych gleby i zwiększenia jej biologicznej aktywności, a przez to produktywności uprawianych odmian (resztki pożniwne są źródłem cennych składników pokarmowych!)
- zmniejszenia zagrożenia wystąpienia szkodników i chorób (słoma kukurydziana jest dobrą pożywką dla szkodników, grzybów i bakterii!)
Kukurydzy na ziarno sieje się coraz więcej, a pozostałość po niej w formie słomy kukurydzianej znacząco wzbogaca glebę w substancję organiczną. Szacunkowy stosunek suchej masy ziarna do suchej masy resztek pożniwnych wynosi przy uprawie kukurydzy na ziarno 1:1,3-1,6. Przy założeniu, że stosunek suchej masy plonu ziarna do suchej masy słomy wynosi 1:1,2-1,4 to przy plonie 10 t suchej masy ziarna rośliny zostanie do zagospodarowania 12-14 t słomy.
Jeszcze do niedawna najważniejszym źródłem próchnicy w glebie był obornik, stosowany co 3-4 lata w dawce 30-40 t/ha. Obecnie przy zmniejszającym się pogłowiu bydła i trzody chlewnej, a zwłaszcza w gospodarstwach wieloobszarowych, specjalizujących się wyłącznie w produkcji roślinnej, słoma zbożowa a zwłaszcza słoma kukurydziana nabiera coraz większego znaczenia.
Dokładne rozdrobnienie i przyorane resztek pożniwnych, wpływa na ich szybką mineralizację. Przyjmuje się, że wielkość fragmentów słomy kukurydzianej po rozdrobnieniu nie powinna przekraczać 6-8 cm, a ściernisko nie powinno być wyższe niż 10-20 cm. Szybkość mineralizacji słomy pozostałej po zbiorze zależy przede wszystkim od rozwoju mikroorganizmów glebowych rozkładających słomę, który zależy między innymi od dostępności węgla i azotu. Optymalną wartością jest stosunek C:N 15-20 : 1 (taki występuje w oborniku). W słomie kukurydzianej wartość ta waha się średnio 40-60:1 (w słomie pszenicy 80:1). Oznacza to, że słoma kukurydziana dla rozkładających ją mikroorganizmów glebowych jest bogatym źródłem węgla, lecz ubogim w azot. W związku z tym, mikroorganizmy rozkładające biomasę korzystają z azotu glebowego, który staje się niedostępny dla roślin. Po wyczerpaniu azotu glebowego, intensywność rozmnażania się mikroorganizmów maleje, co dodatkowo wydłuża rozkład resztek pożniwnych. Aby temu zapobiec zaleca się stosować dodatkowe nawożenie azotem bezpośrednio na słomę kukurydzy. Nie powinno się stosować azotu w formie amonowej ze względu na możliwość łatwego wymycia go do wód gruntowych. Zalecana ilość azotu wynosi 4-10 kg N na tonę przyoranej słomy kukurydzianej. Zakładając, że na polu pozostało 10 ton słomy kukurydzianej powinniśmy zastosować 40-100 kg azotu. Określenie dawki azotu będzie zależeć od intensywności nawożenia kukurydzy azotem oraz rodzaju gleby. Wyższą dawkę stosuje się na glebach lekkich o niskiej zasobności w azot, lub wolno ogrzewających się i słabo napowietrzonych glebach cięższych i wilgotnych, gdzie mineralizacja słomy zachodzi wolniej.
Najwięcej składników pokarmowych ze słomy kukurydzianej uwalnia się w pierwszym roku po jej przyoraniu, w tym najwięcej potasu, a najmniej fosforu. Dalszy proces uwalniania się składników pokarmowych ze słomy kukurydzianej zależy między innymi od rodzaju gleby oraz warunków atmosferycznych i może trwać nawet do 3-4 lat. W przypadku azotu, fosforu i potasu możemy przyjąć, że wraz z 1 toną resztek wprowadzamy do gleby około 8-12 kg N, 10 - 20 kg, K2O, oraz
2-3 kg P2O5. Z dawką resztek na poziomie 10-15 ton, wychodzi około 80-180 kg N, 100-300 kg potasu, oraz 20-45 kg fosforu. Tu należy jednak zwrócić uwagę, że wykorzystanie potasu w pierwszym roku wynosi ok. 50 proc, natomiast fosforu ok. 20 proc. Z powyższych wyliczeń wynika, że na glebach o średniej zasobności w potas, po wcześniejszym wprowadzeniu i zagospodarowaniu resztek kukurydzianych, nawożenie potasem pod rośliny mało wrażliwe na ten składnik (np. zboża jare) można praktycznie zaniechać, a w innych przypadkach silnie ograniczyć.
Słoma kukurydziana jest ważnym i dużym źródłem składników pokarmowych dla roślin następczych, wzbogaca glebę w substancje organiczne, co w sytuacji zmiennych warunków pogodowych i suszy, daje lepsze efekty uprawy roślin następczych.
Krystian Karnicki
Literatura:
,,Nawożenie mineralne roślin uprawnych” pod redakcją Romana Czuby ; Police 1996
Internet - ,,Publikacje FARMERA”