Gospodarstwo rolne jest pierwszym ogniwem w łańcuchu żywnościowym i na rolniku spoczywa olbrzymia odpowiedzialność za wyprodukowanie i wprowadzenie do obrotu bezpiecznej żywności lub surowca do jej produkcji.
Zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego należy rozpatrywać zawsze w ramach całego łańcucha produkcji żywności, zaczynając od produkcji podstawowej w gospodarstwie rolnym. Rolnicy muszą na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji dokładać wszelkich starań, aby wytwarzana przez nich żywność spełniała obowiązujące wymogi prawa żywnościowego. Istotnym jest, aby rolnicy kontrolowali proces produkcji poprzez przestrzeganie wszystkich zaleceń zawartych w dobrej praktyce rolniczej oraz przestrzegali ogólnych zasad higieny (ochrona przed zanieczyszczeniem). Podstawową zasadą produkcji żywności jest to, aby była bezpieczna dla zdrowia i życia konsumentów. W każdym gospodarstwie rolnym w celu zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności winny być stosowane procedury i wskazane instrukcje postępowania przy jej produkcji i dystrybucji. Dlaczego o tym przypominamy?
Narastający w ostatnich latach w państwach członkowskich UE problem rozprzestrzeniania się ognisk wirusowego zapalenia wątroby typu A (WZW A) spowodowany był, jak ustaliła grupa robocza przy KE, rozprzestrzenianiem się patogennych wirusów przenoszonych przez żywność – głównie norowirusa i wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu A (WZW A). Do zakażenia produktów żywnościowych, w tym świeżych owoców jagodowych (truskawki, porzeczki, maliny), mogło dojść na każdym etapie pozyskania i przetwarzania żywności, np.: poprzez kontakt z osobami chorymi, skażoną wodą, glebą, zanieczyszczonymi urządzeniami lub opakowaniami. Konieczne jest więc przypomnienie o przestrzeganiu podstawowych zasad higieny podczas produkcji, zbioru, skupu, przetwarzania, dystrybucji oraz przygotowywania żywności w celu wyeliminowania szkodliwych zanieczyszczeń. W każdym gospodarstwie bardzo ważnym elementem łańcucha żywnościowego jest prowadzenie dokumentacji i zapisów, które pozwalają zidentyfikować pochodzenie produktu oraz umożliwiają sprawdzenie, czy żywność bądź surowce wytworzone w gospodarstwie, przeznaczone do dalszego przetwórstwa, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia konsumentów.

Na etapie produkcji:

1. Należy zapewnić właściwą jakość wody stosowanej podczas produkcji; zwierzęta domowe powinny być odgrodzone, aby nie miały dostępu do wody używanej do nawadniania;
2. Należy unikać przed zbiorem używania wody powierzchniowej do nawadniania lub deszczowania, stosować metody kroplowe lub nawadnianie w bruzdy, jeśli to możliwe, ponieważ minimalizują kontakt z jadalnymi częściami rośliny;
3. Sytuować studnie z dala od stref zalewowych i miejsc utrzymania zwierząt gospodarskich;
4. Należy regularnie sprawdzać ogrodzenia, psy, koty i inne zwierzęta domowe utrzymywać z dala od pól i sadów w okresie wegetacji i zbiorów;
5. Należy kontrolować dzikie zwierzęta w okolicy i zniechęcać je do wchodzenia w pola za pomocą ogrodzeń, stref buforowych, odstraszaczy fizycznych lub zapachowych;
6. Należy upewnić się, że odcieki z pryzm obornika i ścieki z szamb nie wyciekają na uprawne pola podczas ulewnych deszczy;
7. Nie wolno używać do ściółkowania krzewów jagodowych ściółki zawierającej świeży obornik;
8. Należy zwrócić uwagę, by stosowanie gnojowicy i obornika na sąsiedzkich polach nie zbiegało się z okresami przedzbiorczymi z naszej plantacji;
9. Należy zapewnić czystość i odpowiednią sprawność stosowanego sprzętu rolniczego;
10. Dla osób pracujących na plantacji należy zapewnić dostęp do toalet i urządzeń do mycia rąk w bieżącej wodzie ( wymagana czysta odzież robocza, właściwe środki do mycia i dezynfekcji rąk).

Na etapie zbioru i przechowywania należy:

1. Przestrzegać czystości i trwałości stosowanych pojemników, naczyń do zbioru;
2. Zapewnić system składowania opakowań (pełnych, pustych) zapobiegający ich zanieczyszczeniu;
3. Przestrzegać zakazu wejścia na plantacje osobom nieupoważnionych w tym dzieciom;
4. Przestrzegać czystości środków transportu;
5. Zapewnić czystość pomieszczeń do magazynowania;
6. Uniemożliwić dostęp szkodnikom, ptakom do pomieszczeń magazynowych;
7. Prowadzić monitorowanie pomieszczeń magazynowych pod kątem obecności szkodników, temperatury, wilgotności.

Ponadto należy bezwzględnie:

1. Przeprowadzić szkolenie pracowników (w tym zatrudnianych sezonowo do zbioru) w zakresie higieniczno-sanitarnym;
2. Egzekwować mycie rąk przed każdorazowym wejściem na pole, zaleca się stosowanie rękawiczek jednorazowych;
3. Przestrzegać zakazu pracy osobom z objawami takimi jak: biegunka, wymioty, temperatura, kaszel lub żółtaczka;
4. Zapewnić posiadanie czystej odzieży przy wykonywaniu pracy;
5. Opracować procedury dotyczące mycia i dezynfekcji zanieczyszczonych powierzchni.

Na etapie transportu:

1. Należy zapewnić czystość i trwałość stosowanych pojemników, opakowań oraz zapewnić właściwe warunki transportu;
2. Należy przestrzegać obowiązku identyfikowalności, czyli śledzenia surowców i produktów według zasady: „krok w tył, krok w przód” (np. lista odbiorców).

Podkreślam, że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, konieczne jest wprowadzenie na etapie produkcji, zbioru i dystrybucji wszystkich możliwych środków prewencji w celu zapewnienia konsumenta, że żywność znajdująca się w sprzedaży jest bezpieczna dla zdrowia. Przestrzeganie zasad higieny przy zbiorze może być na bieżąco weryfikowane przez kierownictwo przetwórni lub punktów skupu. W przypadku zastrzeżeń, co do spełnienia przez plantatorów bądź dostawców właściwych warunków higienicznych i sanitarnych, skupujący mogą zastrzec w umowach handlowych, że nie będą przyjmować produktu skażonego patogennymi wirusami.