Rzepak ozimy jest najwcześniej wysiewaną ozimą rośliną rolniczą. Aby zapewnić satysfakcjonujące plony i zysk plantacja rzepaku wymaga właściwej ochrony chemicznej. Uprawie zagraża nie tylko wiele gatunków chwastów, ale i chorób czy szkodników. Zmieniający się klimat i wydłużona wegetacja nie tylko sprzyja rozwojowi roślin uprawnych. Warunki te korzystne są także dla konkurujących chwastów, organizmów chorobotwórczych. Sprzyjają liczebności pokoleń oraz intensywności żerowania szkodników.
Plantacje rzepaku ozimego są zagrożone przez różnego rodzaju agrofagi, a na jego podatność na zagrożenia składa się wiele czynników. Podstawowy podział agrofagów wyróżnia chwasty, patogeny a także szkodniki. Zagrożenia te niestety mogą towarzyszyć uprawie rzepaku przez cały okres wegetacji. Jesienna ochrona upraw ma na celu stworzenie lepszych warunków do przezimowania roślin, a także zminimalizowanie ryzyka poniesienia strat w jego uprawie.
zdjęcie: Rzepak ozimy w fazie BBCH 12
Chwasty najczęściej pojawiające się na plantacjach rzepaku ozimego to: chaber bławatek, dymnica pospolita, fiołek polny, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, ostrożeń polny, poziewnik szorstki, przytulia czepna, tasznik pospolity, tobołki polne, perz właściwy, samosiewy zbóż. Do tej pory nie zostały opublikowane progi ekonomicznej szkodliwości chwastów w uprawie rzepaku. Jest to spowodowane nakładaniem się wielu czynników. Jednakże wykazane są pewne zależności między stratami plonu czy terminem siewu rzepaku ozimego a zachwaszczeniem. Ponadto chwasty mogą być gospodarzem alternatywnym chorób czy szkodników. Konkurują one z rośliną uprawną o wodę i składniki odżywcze. Dlatego chwasty w tej uprawie najlepiej zwalczać jesienią. Wiosną natomiast zaleca się przeprowadzić ewentualne zabiegi korekcyjne, jeżeli po surowej zimie rzepak zrobił wolne przestrzenie na plantacji i istnieje ryzyko zasiedlenia tych miejsc przez chwasty.
Jeśli chodzi o patogeny to jesienią należy szczególnie zwrócić uwagę, czy na plantacji nie pojawiła się: cylindrosporioza, czerń krzyżowych, szara pleśń, sucha zgnilizna kapustnych. Zabiegi ochrony roślin zaleca przeprowadzać się dopiero po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości.
|
Choroby |
Termin wykonania zabiegu |
|
CYLINDROSPORIOZA |
* 10-20% liści z objawami choroby |
|
CZERŃ KRZYŻOWYCH |
* 10-30% liści z objawami choroby |
|
SZARA PLEŚŃ |
* 10-30% liści z objawami choroby |
|
SUCHA ZGNILIZNA KAPUSTNYCH |
* 10-15% liści z objawami choroby |
*Po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości tj.
Kolejną szczególnie niebezpieczną dla upraw rzepaku ozimego grupą agrofagów są szkodniki. Ich występowanie zwiększa ryzyko zainfekowania roślin przez organizmy chorobotwórcze. Jesienią podczas lustracji pola zwracamy uwagę czy nie pojawiły się takie szkodniki jak: chowacz galasówek, gnatarz rzepakowiec, pchełka rzepakowa, pchełki ziemne, śmietka kapuściana, mszyce czy tantniś krzyżowiaczek. Tak jak w przypadku chorób zwalczanie należy przeprowadzić po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości. 
zdjęcie: Uszkodzenia rzepaku przez tantnisia - tzw. żer okienkowy, zdjęcie: Gąsienica tantnisia krzyżowiaczka
|
Szkodniki |
Termin obserwacji |
Termin wykonania zabiegu |
|
CHOWACZ GALASÓWEK |
od wschodów roślin do października |
* wystąpienie na 1 mb rzędu 2 chrząszczy |
|
GNATARZ RZEPAKOWIEC |
od wschodów roślin do października |
* wystąpienie 1 larwy na 1 roślinie |
|
PCHEŁKA RZEPAKOWA |
od wschodów roślin do października |
* wystąpienie 3 chrząszczy na 1 mb rzędu lub 1-2 larw na 1 roślinie |
|
PCHEŁKI ZIEMNE |
od wschodów roślin |
* wystąpienie 1 chrząszcza na 1mb rzędu |
|
ŚMIETKA KAPUŚCIANA |
wrzesień-listopad |
* występowanie w ciągu trzech kolejnych dni po 1 muchówce w żółtym naczyniu |
|
MSZYCE |
wrzesień-październik |
* wystąpienie 2 kolonii na 1 m2 na brzegu pola |
|
TANTNIŚ KRZOŻOWIACZEK |
od wschodów roślin do października |
* wystąpienie 1 gąsienicy na 1 roślinie |
*Po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości tj.
Systematyczne lustracje pól są podstawą uprawy rzepaku ozimego. Podstawą decyzji o wykonaniu zabiegu jest sprawdzenie ile agrofagów występuje na m2, ile roślin jest zainfekowanych bądź ile osobników zaobserwowaliśmy na roślinie czy mb uprawy. W przypadku niektórych szkodników (szczególnie chrząszczy) pomocna okazać może się metoda „żółtych naczyń”. Polega ona na ustawieniu na plantacji żółtego naczynia. Przy krawędzi naczynia należy wywiercić małe otworki, aby umożliwiały odpływ wody, ale nie owadów. Następnie naczynie napełnia się wodą z dodatkiem płynu zmniejszającego napięcie powierzchniowe np. płynu do naczyń, a podczas mrozów z dodatkiem np. zimowego płynu do spryskiwaczy. Ważne jest, aby naczynia były zawsze ustawione na wysokości roślin, około 20 m od brzegu pola. Na dużym areale rzepaku najlepiej od każdej strony pola. Monitoring naczyń należy przeprowadzać o stałej porze (najlepiej w południe).
(zdjęcie: Żółte naczynie na plantacji rzepaku ozimego)
Obecnie środki do chemicznej ochrony roślin przed chwastami bazują na 21 substancjach aktywnych. Jeśli chodzi o chemiczną ochronę przed wymienionymi chorobami dostępnych jest na rynku 20 substancji aktywnych. Natomiast środki chemiczne na wyżej wymienione szkodniki bazują na 9 substancjach aktywnych.
Karolina Zwolska PZDR nr 6
Źródła: https://www.ior.poznan.pl/651,integrowana-ochrona-roslin
Autor zdjęć: Karolina Zwolska