Do uprawy komonicy najodpowiedniejsze są gleby średnie, o odczynie zasadowym, ale znosi też nieznaczne zakwaszenie i gleby o niższej bonitacji.

W czasie kiełkowania i początkowego rozwoju komonica znosi dobrze niskie temperatury, ale przy wyższej temperaturze kiełkuje szybciej i mniej się zachwaszcza. Komonica odznacza się dobrym zimowaniem. Doskonale znosi okresowe spadki temperatury do -25^oC nawet przy braku okrywy śnieżnej.

Po podjęciu decyzji uprawy komonicy zwyczajnej należy dokonać wyboru stanowiska pod jej uprawę. Okres użytkowania plantacji wynosi od 1-3 lat, można ją zakładać na większości gleb oprócz gleb podmokłych i zalewanych.

W płodozmianie należy ją umieścić w trzecim roku po nawożeniu obornikiem. Uprawa bezpośrednio po zastosowaniu obornika może powodować nadmierny wzrost części nadziemnej prowadzący do wylegania roślin, zmniejszenie liczby wytwarzanych pędów nasiennych, a także sprzyja silnemu zachwaszczeniu plantacji. Dobrym przedplonem dla upraw nasiennych są rośliny pastewne zbierane na zieloną masę, za wyjątkiem roślin motylkowatych oraz zboża. Zbyt częsta uprawa tego samego gatunku na jednym polu prowadzi do tzw. zmęczenia gleby. Główną przyczyną tego zjawiska jest nagromadzenie się w glebie bakteriofagów, patogenów grzybowych i szkodników, dlatego też przerwa w uprawie powinna wynosić 4-6 lat. Natomiast uprawa różnych gatunków roślin motylkowatych na tym samym polu nie może odbywać się częściej niż co 3-4 lata.

 2. Zabiegi przedsiewne

Przygotowanie stanowiska pod uprawę komonicy zwyczajnej na plantacjach ekologicznych wymaga szczególnej staranności i powinno obejmować głębokie spulchnienie gleby. Okres jesienny należy wykorzystać na dokładne zniszczenie chwastów oraz wykonanie orki przedsiewnej. Okres jesienny powinien być wykorzystany na dokładne niszczenie chwastów, wysiew nawozów oraz wykonanie orki przedzimowej. Wiosenne zabiegi uprawowe powinny prowadzić do ograniczania strat wody, niszczenia kiełkujących chwastów oraz spulchnienia wierzchniej warstwy gleby i wyrównania powierzchni pola. Spulchnienie wierzchniej warstwy gleby, na głębokość ok. 1,5 cm zapewnia umieszczenie nasion płytko i na jednakowej głębokości.

Wapń. Jednym z warunków dobrego rozwoju roślin, zapewniających uzyskiwanie wysokich plonów nasion w kolejnych latach użytkowania plantacji, jest obojętny lub lekko alkaliczny odczyn gleby. Wapń jest podstawowym składnikiem pokarmowym roślin motylkowatych. Jego obecność, poprzez zmianę właściwości fizyko-chemicznych gleby, wpływa na pobieranie innych składników pokarmowych. Podniesienie odczynu gleby sprzyja zwiększeniu aktywności bakterii brodawkowych i ogranicza rozwój grzybów, wpływa na poprawę wschodów i kondycji roślin, a także zwiększenie trwałości plantacji. W uprawie roślin motylkowatych drobnonasiennych z powodzeniem można stosować nawozy występujące naturalnie tj. kreda łąkowa i jeziorna, mielony dolomit i gips. Wapnowanie należy przeprowadzić nie później niż pół roku przed siewem nasion, najlepiej jednak zastosować je pod przedplon. Orientacyjne dawki wapnia przedstawiono w Tabeli 1.

Fosfor i potas. Komonica zwyczajna tak jak wszystkie rośliny motylkowate drobnonasienne wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na fosfor i potas. Dawka i rodzaj nawozów zależą od zawartości w glebie przyswajalnych form tych składników. Nawozy potasowe należy zastosować przed siewem i dodatkowo pogłównie wiosną lub po zbiorze I pokosu. Fosfor, który praktycznie nie jest wypłukiwany z gleby, można zastosować jednorazowo w pełnej dawce przed siewem roślin. Rośliny motylkowate odznaczają się wysoką zdolnością przyswajania fosforu ze związków, w których występuje on w połączeniach trudno rozpuszczalnych. Dobrze rozwinięty, sięgający do znacznych głębokości system korzeniowy umożliwia wykorzystywanie składników pokarmowych znajdujących się w głębszych warstwach gleby.

Mikroelementy. W życiu roślin motylkowatych ważną rolę pełnią mikroelementy (bor, mangan, molibden, cynk, miedź), których zawartość w glebie w wielu rejonach kraju jest niedostateczna. Mikroelementy wpływają na zwiększenie wydajności plonowania. Zastosowanie kainitu i dolomity najczęściej pokrywa zapotrzebowanie roślin na mikroelementy .

Szczepienie i siew nasion

Charakterystyczną cechą roślin motylkowatych jest zdolność współżycia z bakteriami brodawkowymi wiążącymi azot atmosferyczny, zużywany na potrzeby własne, a także gromadzony w glebie dla roślin następnych. Do czasu wytworzenia brodawek rośliny czerpią azot z gleby. Szczepienie nasion preparatem bakteryjnym (Nitragina) przyspiesza okres tworzenia się brodawek korzeniowych zapewniając właściwy przebieg symbiozy. Szybkiemu tworzeniu się brodawek sprzyja obojętny lub zasadowy odczyn gleby, a także dostępność mikroelementów tj. bor, molibden i mangan. Zastosowanie szczepionki jest konieczne w przypadku, gdy na polu nigdy nie uprawiano odpowiedniego gatunku roślin motylkowatych.

Wiosenny siew czysty stwarza najlepsze warunki rozwoju roślin i uzyskania dobrego stanu plantacji w całym okresie jej użytkowania. Z uwagi na epigeiczny sposób kiełkowania, nasiona roślin motylkowatych drobnonasiennych wysiewa się płytko, na głębokość 1-3 cm. Siew należy wykonać w glebę z osiadłą wierzchnią warstwą, gdyż naturalne jej osiadanie powoduje uszkodzenia korzeni siewek. Z tego względu glebę zbyt pulchną należy przed siewem zwałować za pomocą wału pierścieniowego lub gładkiego.

Pierwszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest niszczenie zaskorupienia gleby za pomocą wału kolczastego. Zarówno w roku siewu jak i w dalszych latach użytkowania prowadzi się zabiegi mechanicznego niszczenia chwastów. Silne zachwaszczenie, które może znacznie ograniczyć wzrost roślin komonicy.

Optymalnym terminem założenia plantacji jest okres od trzeciej dekady marca do końca kwietnia. Komonica może być siana w czystym siewie lub w roślinę ochronną, jednak bez niej rozwija się lepiej. Ujemny wpływ rośliny ochronnej pozostaje nawet na następne lata użytkowania. Ilość wysiewu na plantacjach z przeznaczeniem na paszę wynosi 10-15 kg/ha, w rozstawie rzędów 15-20 cm. Głębokość przykrycia nasion nie powinna przekraczać 1,5 cm. W pierwszym roku w celu niszczenia chwastów przeprowadza się spulchnianie międzyrzędzi, gdy rośliny osiągną wysokość ok. 10-15 cm. W latach pełnego użytkowania, na początku ruszenia wegetacji wykonuje się bronowanie plantacji, przy użyciu lekkiej brony, mające na celu doprowadzenie powietrza do gleby i pobudzenie roślin do rozwoju.

Komonica zasiana bez rośliny ochronnej kwitnie w sierpniu, dając w roku siewu jeden pokos. Użytkuje się ją po skoszeniu jako zielonkę lub siano. Jeśli jest zasiana w roślinę ochronną przeważnie nie zakwita w roku zasiewu. W latach pełnego użytkowania komonica kwitnie dwukrotnie – w czerwcu i w sierpniu. W roku otrzymuje się dwa pokosy i słaby odrost. W celu uzupełnienia plantacji pierwszy pokos można pozostawić na nasiona. Przy czym można to robić corocznie. Komonica nasienna bywa czasem atakowana przez przylżeńce, powodujące zasychanie lub opadanie kwiatków. W przypadku stwierdzenia tego szkodnika należy pierwszy pokos przeznaczyć na paszę a na nasiona pozostawić drugi pokos.

Komonicę na zielonkę należy sprzątać przed zakwitnięciem, gdyż kwiaty mają gorzki smak i są niechętnie zjadane przez zwierzęta. Po wysuszeniu komonica traci goryczkę, siano zbierane w pełni kwitnienia może być spasane przez zwierzęta. Plon zielonej masy wynosi zwykle 150 do 200 dt z 1 ha, ale w latach sprzyjających może osiągnąć nawet 400 dt z ha.

Komonica na nasiona dojrzewa nierównomiernie a dojrzałe strąki łatwo pękają. Zbiór nasion należy przeprowadzić w fazie gdy ok. 70% strąków osiągnęło barwę brązową. Nasiona zebrane w tej fazie odznaczają się już wysoką zdolnością kiełkowania.

Opracowała Zofia Dąbrowska-Żądło

Zespół Doradczy w powiecie kolskim