Właściwe przygotowanie loszek remontowych do rozrodu ma znaczący wpływ na wyniki ekonomiczne chowu trzody chlewnej. Obserwacje wskazują, że niektórzy rolnicy mają jeszcze kłopoty z prawidłowym przygotowaniem loszek do remontu stada. Główne wymagania, które stawia się loszce są następujące:
1.Powinna rozpocząć aktywność płciową możliwie wcześnie i w planowanym terminie.
2.Powinna urodzić liczny miot w 10 – 11 miesiącu życia, przy niezbyt dużej masie ciała.
3.Powinna dobrze wykarmić prosięta nie tracąc nadmiernie kondycji.
Na możliwość spełnienia tych wymogów wpływa wiele czynników. Pomijając podstawowe z nich jak: genotyp /wcześniejsze dojrzewanie niektórych ras i loszek krzyżówkowych/,żywienie w trakcie odchowu, warte omówienia są: stres, flushing, wiek i masa ciała przy pierwszym kryciu, termin krycia lub inseminacji.
Stres: Podobnie jak stres związany z odstawieniem prosiąt wpływa na wystąpienie rui u lochy, tak i stres związany z transportem lub przegrupowaniem do innego kojca w wieku dojrzewania płciowego wpływa na wystąpienie u większości loszek rui po 4-7 dniach. W praktyce to zjawisko pozwala na wywołanie u loszek odpowiednio wcześnie i w dowolnym terminie rui, a także synchronizacji rui u wielu loszek.
Wiek i masa ciała przy pierwszym kryciu lub inseminacji: Prawidłowo utrzymana i żywiona loszka powinna być wyselekcjonowana do zapłodnienia w wieku ok.170 dni i masie ciała ok 90 kg. Niektóre badania sugerują, że w wieku 170 – 270 dni wraz z kolejnym opóźnieniem o 3 tygodnie krycia lub inseminacji zwiększa liczbę urodzonych prosiąt. Celowe opóźnianie zapłodnienia ponad minimalny dopuszczalny wiek i masę ciała jest jednak niesłuszne ze względu na małe prawdopodobieństwo uzyskania bardziej licznego miotu. Wraz ze wzrostem masy ciała i postępowaniem wieku zwiększa się wprawdzie intensywność owulacji, lecz towarzyszy temu większa obumieralność zarodków. Silniejszy jednak wpływ na liczebność pierwszego miotu ma kolejność rui, w której loszka została zapłodniona. Liczba komórek jajowych jest najmniejsza w pierwszej rui i ma tendencję wzrostową o prawie jedno jajo w drugiej, a następnie w trzeciej rui. Ze względu jednak na większe straty zarodków u starszych i cięższych loszek korzyści z przesunięcia krycia lub inseminacji z drugiej na trzecią są nikłe. Skuteczność krycia –inseminacji w pierwszej rui jest niska stąd preferowane jest krycie lub inseminacja w drugiej kolejnej rui.
Flushing: żywienie do woli loszek rosnących jak i obfite żywienie po pokryciu zwiększają straty zarodków. Natomiast wzrost żywienia o 50 -100 procent w stosunku do normalnego poziomu na około dwa tygodnie przed kryciem zwiększa miot o około 1 prosię. Koszt dodatkowo zużytej paszy jest stosunkowo niewielki i często zwraca się z nadwyżką.
Termin inseminacji lub krycia: Najwłaściwszym terminem inseminacji czy krycia gwarantującym uzyskanie maksymalnego wskaźnika zapłodnień to 10 – 15 godzin przed owulacją. Jednak z powodu niemożności ustalenia dokładnego czasu owulacji kilkukrotne krycie bądź inseminacja stwarzają większą szansę utrafienia w najwłaściwszy moment. Wiele badań potwierdziło celowość dwu, a nawet trzykrotnego krycia czy inseminacji. Przy stosowaniu inseminacji lub krycia jednorazowego zaleca się dopuszczanie knura do loszki przed upływem 24 godzin od zauważenia pierwszych oznak rui , a przy inseminacji podobnie -16 – 24 godzin. Natomiast przy kryciu dwukrotnym pierwszy raz dopuszczamy knura 18-24 godzin od pierwszych oznak rui, a drugi raz po upływie 12-16 godzin od pierwszego krycia. Przy dwukrotnej inseminacji dla loszek zaleca się pierwszy zabieg na 8-14 godzin, a drugi 20-26 godzin od pierwszych oznak rui.
Na podstawie omówionych czynników wpływających na przyspieszenie dojrzewania płciowego i liczebność miotu można zaproponować ten system postępowania z loszkami. Dobrze odchowanym i zdrowym loszkom wyselekcjonowanym lub zakupionym w wieku ok. 170 dni i masie ciała ok. 90 kg /w przypadku własnych loszek należy je przegrupować do innego kojca /i umożliwić kontakt bezpośredni z dorosłym knurem celem pobudzania. Powinien to być kontakt kontrolowany bezpośredni polegający na wpuszczaniu knura do kojca loszek na ok. 15 minut każdego dnia. Pobudzanie loszek należy rozpocząć w 170 – 180 dnia ich życia i prowadzić przez następnych 10 dni. Po tym czasie kontakt z knurem należy przerwać, ponieważ jest mało prawdopodobne, aby do tego czasu u wszystkich loszek nie wystąpiła pożądana reakcja. Po upływie ok. 1 tygodnia od pierwszej rui loszek, czyli na ok. 2 tygodnie przed drugą, należy rozpocząć wzmożone żywienie tzw. flushing, czyli zwiększyć dawkę pokarmową 50 – 100 procent. W momencie wystąpienia drugiej rui należy wrócić do umiarkowanego poprzedniego poziomu żywienia, zastosować krycie bądź inseminację w odpowiednim czasie, tak jak to uprzednio zostało opisane. Loszkom w okresie laktacji należy podawać paszę wysokoenergetyczną, bogatą w wysokiej jakości białko i dobrze zbilansowaną. Ten system można zastosować jedynie w gospodarstwach posiadających własnego knura, ale warto myślę zastosować, choć niektóre z wyżej omówionych czynników, które na pewno dadzą pozytywne wyniki w produkcji i dalszym użytkowaniu loszek remontowych.
Opracowanie – Stanisław Żary