Energia odnawialna to z definicji energia, której źródła same się odnawiają, a więc nie ulegają wyczerpaniu. Jest to również energia ekologiczna, nie szkodząca środowisku naturalnemu. Do energii odnawialnej (OZE Odnawialne Źródła Energii) zaliczmy:
- Energię słoneczną
- Energię wiatrową
- Energię wodną (spadku wód, przypływów i odpływów morskich, różnicy temperatur wody)
- Energię geotermalną
- Energię z biomasy
- Biopaliwa.
Energia słoneczna jest to najważniejsza energia odnawialna, można ją bezpośrednio pozyskać jako energię cieplną przy pomocy kolektorów słonecznych, bądź jako energię elektryczną przy pomocy kolektorów fotowoltaicznych. Energia słoneczna ma pośredni wpływ na odnawianie się energii biomasy (fotosynteza), kumulowanie się energii w wierzchniej masie Ziemi, wodach. Współcześnie energię słoneczną wykorzystuje się do podgrzewania wody użytkowej przy pomocy kolektorów słonecznych oraz do wytwarzania prądu elektrycznego instalując kolektory fotowoltaiczne. W ostatnich latach pojawiło się wiele kolektorów słonecznych na dachach prywatnych posesji w celu podgrzewania wody do celów bytowych i gospodarczych. Imponującą baterię kolektorów słonecznych zainstalowano na potrzeby kępińskiego szpitala.
Kolektory słoneczne zainstalowane na hotelu i kępińskim szpitalu - Zdjęcia: Archiwum własne autora
Bacznie obserwując instalacje na dachach można zauważyć ogniwa fotowoltaiczne. Zainstalowane panele fotowoltaiczne na jednym z budynków w Kępnie mają moc 10 tysięcy watów.
Panele fotowoltaiczne na jednym z budynków w Kępnie - Zdjęcia: Archiwum własne autora
Miejscowi pszczelarze od dawna po dzień dzisiejszy wykorzystują energię promieni słonecznych do topienia wosku.
Słoneczna topiarka wosku pszczelego - zdjęcie http://pasieka-pod-lasem.blog.onet.pl/ksiega-gosci/
W przeszłości energia wiatrowa była wykorzystywana na terenie naszego powiatu do mielenia ziarna w młynach wiatrowych (wiatrakach). Energię wiatru wykorzystywano również do pompowania wody ze studni do zbiorników, która następnie rurami była dostarczana do domów do celów spożywczych i socjalnych. Takie rozwiązanie miało miejsce w miejscowości Rzetnia w gminie Kępno.
Górka Wiatrakowa w Kępnie - Zdjęcie: www.kepnosocjum.pl
Energia wodna. Powiat kępiński położony jest na nizinie, przez który przepływają niewielkie rzeki, szerokość ich koryta i spadki terenu są niewielkie, a co za tym idzie nie mają większego znaczenia w pozyskiwaniu energii odnawialnej. Ale w przeszłości energia wodna była wykorzystywana do napędzania młynów wodnych. O wykorzystaniu energii wodnej do napędzania urządzeń młyńskich lub pił tartacznych świadczą nazwy ulic np. ulica Grobla w Kępnie, Młyńska w Baranowie, przez którą przepływa rzeka Janica, czy nazwy miejscowości jak: Piła Młyn w gminie Trzcinica, Grobla Młyn, Łysy Młyn w gminie Łęka Opatowska, Piła gmina Kępno. W miejscowościach tych można jeszcze spotkać budynki lub ich fragmenty świadczące o istnieniu w przeszłości młynów napędzanych wodą.
Rudniczysko - młyn wodny dawniej i dziś - Zdj.:www.kepnosocjum.pl Młyn wodny później parowy w Kępnie (dzisiejsza ul. Grobla) - Zdj.:www.kepnosocjum.pl
Wiele młynów wodnych w okresie międzywojennym było wyposażonych w generatory prądu, dostarczając energię elektryczną do pobliskich budynków. Energia geotermalna. Pompy ciepła to urządzenia, które czerpią energię głównie z gruntu – czyli niejako wnętrza Ziemi, dlatego pod tym względem można zaliczyć je do urządzeń wykorzystujących energię geotermalną. Pompa ciepła jest to urządzenie, które pobiera niskotemperaturową energię z otoczenia, którym może być grunt, woda lub powietrze, lub ciepło odpadowe, a następnie podnosi jej potencjał na wyższy poziom temperatury dzięki dodatkowej energii doprowadzonej z zewnątrz. We wnętrzu Ziemi, poniżej linii zamarzania panuje względnie stała temperatura, zimą wyższa, latem niższa niż na powierzchni ziemi. Fakt ten pozwala funkcjonować pompom ciepła, które w zimie transmitują ciepło z wnętrza ziemi do wnętrza budynków, a w lecie w odwrotnym kierunku: z wnętrza budynków do wnętrza ziemi. Jako źródła ciepła wykorzystują przy tym wody powierzchniowe i podziemne, grunt lub powietrze atmosferyczne. W powiecie kępińskim pierwszą pompę ciepła zamontowano w nowobudowanej szkole w Łęce Mroczeńskiej w gminie Baranów w 1998 roku. Była to pierwsza tego typu instalacja grzewcza w ówczesnym województwie kaliskim i jedna z pierwszych w Wielkopolsce.
Pompa ciepła w szkole w Łęce Mroczeńskiej 1998 r.
W chwili obecnej przy pomocy pomp ciepła są ogrzewane kolejne obiekty publiczne jak: sala gimnastyczna w Gimnazjum w Mroczeniu, Przedszkole w Mroczeniu w gminie Baranów, Gimnazjum i Szkoła Podstawowa w Bralinie gmina Bralin. Kilka pomp ciepła jest zainstalowanych w budynkach jednorodzinnych na terenie powiatu kępińskiego. W wielu budynkach użyteczności publicznej, instalacja wentylacyjna jest wyposażona w urządzenie – rekuperator, do odzysku ciepła z powietrza wywiewnego z budynku. Proces ten nazywa się rekuperacją. Energia z biomasy. Biomasa – oznacza ulegającą biodegradacji frakcję produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej, leśnej i powiązanych gałęzi przemysłu, a także biogazy i ulegającą biodegradacji frakcję odpadów przemysłowych i komunalnych. Poprzez fotosyntezę energia słoneczna jest akumulowana w biomasie, początkowo organizmów roślinnych, później w łańcuchu pokarmowym także zwierzęcych. Energię zawartą w biomasie można wykorzystać dla celów człowieka. Polega to na przetwarzaniu na inne formy energii poprzez spalanie biomasy lub spalanie produktów jej rozkładu. W wyniku spalania uzyskuje się ciepło, które może być przetworzone na inne rodzaje energii, np. energię elektryczną.
Wierzba energetyczna uprawiana w miejscowości Ludwiczyn. Po lewej zrębki wierzby poddane procesowi suszenia - Zdjęcia: Archiwum własne autora
W powiecie kępińskim można zaobserwować plantacje wierzby energetycznej, której uprawę upowszechniano na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Zbiorem i dalszą dystrybucją miała zajmować się wyspecjalizowana firma usługowa. Dziś w krajobrazie powiatu kępińskiego widoczne są plantacje wierzby energetycznej, a tylko z niektórych pozyskuje się biomasę na cele energetyczne. Z niektórych plantacji pozyskane drewno wierzby jest rozdrabniane na zrębki, następnie wysuszone i w takiej formie przeznaczone do opalania pomieszczeń. Drewno opałowe to kolejny przykład zastosowania biomasy jako energii odnawialnej. W powiecie kępińskim szczególnie w ostatnich latach można zaobserwować zastosowania drewna jako paliwa do pieców CO i do ogrzewania mieszkań przy pomocy kominków. Pojawiły się również wyspecjalizowane firmy oferujące drewno kominkowe. Słoma jako paliwo energetyczne jest wykorzystywana do ogrzewania budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej oraz jako źródło ciepła w dosuszaniu ziarna zbóż. W elektrowniach węglowych dodatek słomy w formie brykietów stanowi część paliwa odnawialnego. Słoma – wg "Małej Encyklopedii Rolniczej" to dojrzałe lub wysuszone źdźbła roślin zbożowych, określenia tego używa się również w stosunku do wysuszonych roślin strączkowych, lnu, rzepaku. Słoma charakteryzuje się dużą zawartością suchej masy do 85%, jest używana w rolnictwie głównie jako pasza i podściółka. Do celów energetycznych używa się nadwyżki. Określa się, że w Polsce produkuje się 26 – 30 mln ton słomy rocznie, a około 10 mln ton nie znajduje zastosowania w rolnictwie. Zagospodarowanie nadwyżek do celów energetycznych pozwala uniknąć spalania słomy na polach po zbiorze zbóż, co przy nosi ogromne straty i zniszczenia ekologiczne.
Składowisko słomy i zbiornik buforowy do kumulowania ciepła w kompleksie konferencyjnym z restauracją i bazą hotelową w Siemianicach - Zdj.: Archiwum własne autora
Piec opalany słomą zasilający suszarnię zboża w miejscowości Mnichowice - Zdjęcia: Archiwum własne autora
Opracowanie: Jan Sarnowski i Stanisław Żary WODR, PZDR w powiecie kępińskim