Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS)

Jest to europejski znak jakości, przyznawany produktom noszącym tradycyjną nazwę, odnoszącą się do jego specyficznego charakteru lub tradycyjnie stosowaną dla tego produktu. Produkt z oznaczeniem GTS musi być wytwarzany z tradycyjnych surowców, według tradycyjnej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie receptury lub tradycyjnymi metodami.

O oznaczenie GTS mogą ubiegać się produkty rolne przeznaczone do spożycia przez ludzi (płody ziemi, produkty pochodzące z hodowli, rybołówstwa oraz produkty pierwszego przetworzenia, będące w związku z tymi produktami) lub środki spożywcze (m. in. piwo, napoje z ekstraktów roślinnych, czekolada, chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, makarony) a także gotowe dania.

Do tej pory oznaczeniem GTS wyróżniono w Polsce 9 produktów.

Polskie produkty z oznaczeniem GTS : półtorak, dwójniak, trójniak, czwórniak, kabanosy, kiełbasa jałowcowa, kiełbasa myśliwska, olej rydzowy, pierekaczewnik.

Olej rydzowy
region: wielkopolskie
Znak GTS
Olej rydzowy to olej tłoczony na zimno z rośliny o nazwie lnianka siewna, której ludowa nazwa brzmi „rydz", „rydzyk", „ryżyk" lub też, choć rzadziej, „lennica". Wyrabiany z niej olej jest klarowny, przejrzysty, z niewielką ilością osadu na dnie. W zależności od stosowanej odmiany lnianki jarej lub ozimej barwa oleju waha się od złocistej do czerwono-brunatnej. Zawiera on 90% kwasów nienasyconych, w tym 54 % omega 3 i omega 6, w stosunku 2:1 –jest więc bardzo zdrowy. Ze względu na obecność naturalnych antyoksydantów można go długo przechowywać. Olej rydzowy ma charakterystyczny korzenny posmak z wyraźną nutą cebuli i gorczycy, a także mocny soczysty aromat. W Polsce największe plantacje lnianki znajdują się w Wielkopolsce i to właśnie tam tłoczy się najwięcej oleju rydzowego.

Pierekaczewnik
region: podlaskie
Znak GTS
Pierekaczewnik to tatarski pieróg, robiony na Podlasiu. Jego rozmiary są imponujące: średnica wynosi ok. 26-27 cm a cały, po upieczeniu waży ok. 3 kg. Jest to potrawa dość pracochłonna: pierekaczewnik powstaje przez nałożenie na siebie sześciu, bardzo cienkich (prawie przeźroczystych) warstw ciasta, które przekłada się farszem i zwija w rulon. Nadzieniem może być baranina, wołowina, gęsina, mięso z indyka lub – w wersji na słodko: biały ser, rodzynki, jabłka lub suszone śliwki. Pierekaczewnik piecze się w okrągłym naczyniu, które nadaje mu pożądany kształt: po wyjęciu z pieca przypomina złotą lub rumianą muszlę ślimaka. Sposób wykonania tego tatarskiego specjału nie zmienił się od stuleci, łącznie z tym, ze ciasto wyrabia się i formuje ręcznie, choć przecież można by dziś skorzystać z pomocy kuchennych robotów.
Czwórniak
region: cała Polska
Znak GTS
Miód pitny czwórniak to napój alkoholowy powstający w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki (czyli miodu pszczelego rozcieńczonego wodą). W zależności od sposobu przygotowania brzeczki lub zastosowanych dodatków rozróżniamy różne rodzaje miodów pitnych. Sycone, w których brzeczkę się gotuje i niesycone (naturalne) – niegotowane. Miody można też podzielić według dodatków użytych do zaprawiania brzeczki: miody naturalne, bez dodatków, owocowe – w których część wody zastąpiono sokiem, korzenno-ziołowe, przygotowane z dodatkiem przypraw oraz chmielowe, w których brzeczka została zaprawiona chmielem.

Dwójniak
region: cała Polska
Znak GTS
Miód pitny dwójniak to napój alkoholowy powstający w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki (czyli miodu pszczelego rozcieńczonego wodą). W zależności od sposobu przygotowania brzeczki lub zastosowanych dodatków rozróżniamy różne rodzaje miodów pitnych. Sycone, w których brzeczkę się gotuje i niesycone (naturalne) – niegotowane. Miody można też podzielić według dodatków użytych do zaprawiania brzeczki: miody naturalne, bez dodatków, owocowe – w których część wody zastąpiono sokiem, korzenno-ziołowe, przygotowane z dodatkiem przypraw oraz chmielowe, w których brzeczka została zaprawiona chmielem.

Kabanosy
region: cała Polska
Znak GTS
Kabanosy to jeden z najpopularniejszych rodzajów kiełbasy w Polsce. Są to cienkie długie batony suchej kiełbasy, odkręcone z jednej strony. Mają one suchą i równomiernie pomarszczoną powierzchnię. W przekroju widoczne są ciemnoczerwone kawałki mięsa oraz jasne kawałki tłuszczu. Ich cechą charakterystyczną jest smak peklowanej i pieczonej wieprzowiny oraz lekki posmak kminku oraz pieprzu.

Kiełbasa jałowcowa
region: cała Polska
Znak GTS
Kiełbasa jałowcowa wykonana jest z mięsa wieprzowego, a nazwę swą zawdzięcza oczywiście owocom jałowca (Juniperus), którymi jest przyprawiony jej farsz. Dla wzmocnienia smaku, jałowcowe kulki są rozdrobnione bezpośrednio przed dodaniem ich do mięsa. Gotowa kiełbasa wędzona jest w zimnym dymie – przy użyciu zrębków bukowych oraz gałązek jałowca, co wzmacnia jej charakterystyczny, odróżniający ją od innych kiełbas smak. Specyficzną cechą jałowcowej jest także kruchość mięsa, które pochodzi od świń ras późno dojrzewających, ze średnią zawartością tłuszczu śródmięśniowego powyżej 3% (z tzw. marmurkowatością).

Kiełbasa myśliwska
region: cała Polska
Znak GTS
Kiełbasa myśliwska to suszona kiełbasa z mięsa wieprzowego, wyróżniająca się smakiem, kruchością, zapachem, kształtem, a także trwałością. Mięso użyte do produkcji myśliwskiej pochodzi od tradycyjnie żywionych świń i charakteryzuje się zawartością tłuszczu śródmięśniowego powyżej 3% (tzw. marmurkowatością). Dzięki temu kiełbasa ma charakterystyczny smak, jest soczysta i krucha. Aromat mięsa uzupełniony jest starannie dobraną mieszanką przypraw: jałowcem, pieprzem naturalnym, cukrem, mieszanką peklującą, świeżym czosnkiem, a także mieszanką octu, wody i oleju rzepakowego lub słonecznikowego, nadającą kiełbasie niezwykłą kruchość. Efekt końcowy osiąga się za pomocą wędzenia, osuszania i przedłużonego podsuszania. To właśnie świeży czosnek oraz wydłużony okres podsuszania sprawiają, że kiełbasa myśliwska jest wyjątkowo trwała. Tym, co odróżnia ją od innych wędlin, jest także kształt: występuje ona bowiem w postaci krótkich, wyjątkowo poręcznych, równomiernie pomarszczonych, sierpowato wygiętych i najczęściej podzielonych na „parki" batonów (nie rozciętych w miejscu odkręcania).

Półtorak

region: cała Polska
Znak GTS
Miód pitny półtorak to napój alkoholowy powstający w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki (czyli miodu pszczelego rozcieńczonego wodą). W zależności od sposobu przygotowania brzeczki lub zastosowanych dodatków rozróżniamy różne rodzaje miodów pitnych. Sycone, w których brzeczkę się gotuje i niesycone (naturalne) – niegotowane. Miody można też podzielić według dodatków użytych do zaprawiania brzeczki: miody naturalne, bez dodatków, owocowe – w których część wody zastąpiono sokiem, korzenno-ziołowe, przygotowane z dodatkiem przypraw oraz chmielowe, w których brzeczka została zaprawiona chmielem.

Trójniak
region: cała Polska
Znak GTS
Miód pitny trójniak to napój alkoholowy powstający w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki (czyli miodu pszczelego rozcieńczonego wodą). W zależności od sposobu przygotowania brzeczki lub zastosowanych dodatków rozróżniamy różne rodzaje miodów pitnych. Sycone, w których brzeczkę się gotuje i niesycone (naturalne) – niegotowane. Miody można też podzielić według dodatków użytych do zaprawiania brzeczki: miody naturalne, bez dodatków, owocowe – w których część wody zastąpiono sokiem, korzenno-ziołowe, przygotowane z dodatkiem przypraw oraz chmielowe, w których brzeczka została zaprawiona chmielem.

Katarzyna Kowalka
Źródło materiały MRiRW