Rolnictwo w Polsce, jako dość istotna gałąź gospodarki narodowej, podlega szczególnym rozwiązaniom podatkowym. Rolnicy indywidualni są wyłączeni z grupy płatników podlegających obowiązkowi opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Płacony do tej pory podatek rolny jest raczej formą ryczałtu nie odzwierciedlającego realnych dochodów gospodarstwa. Przyjęte obecnie rozwiązania w zakresie podatku dochodowego mogą mieć również wpływ na funkcjonowanie mechanizmu konkurencyjności w ramach samego sektora rolnictwa. Wielkość, rodzaj gospodarstwa i forma prawna stanowią o jego konkurencyjności. Oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych funkcjonują przecież także specjalistyczne gospodarstwa indywidualne czy spółki działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych. Podejmowanie decyzji dotyczących funkcjonowania gospodarstw rolnych w gospodarce rynkowej bardzo często odbywa się intuicyjnie, bez wiedzy z zakresu rachunku ekonomicznego, co może skutkować nietrafnością decyzji czy też inwestycji. Dlatego tak ważna jest umiejętność wykorzystania już znanych i wypracowanych zasad rachunku ekonomicznego opartych na formach ewidencji księgowej. Dzięki wprowadzeniu reguł co do prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie Państwo otrzymuje realne dane potrzebne do kształtowania odpowiedniej polityki rolnej. Niemniej nasuwają się pytania w tym temacie a mianowicie: Jaka powinna być forma ewidencji, by z jednej strony uwzględnić potrzeby informacyjne rolników, a z drugiej – nie generować zbyt nadmiernych kosztów związanych z jej prowadzeniem? Jakie powinny być obowiązki ewidencyjne rolników? Opodatkowanie rolników podatkiem dochodowym jest niezmiernie trudne tak z punktu widzenia legislacyjnego jak i politycznego. Pewnie obecna forma jeszcze przez pewien czas zostanie. Na chwilę obecną sektor rolny prowadzi różne formy ewidencji przychodów i rozchodów dla różnych celów. Prowadzona jest ewidencja dla celów podatkowych, statystycznych, rozliczenia się z dofinansowania przed ARiMR czy też na rzecz zaciągniętych kredytów. Dla celów podatkowych rolnicy indywidualni nie prowadzą ewidencji na rzecz podatku dochodowego natomiast ci co przeszli na zasady ogólne prowadzą rachunkowość wymaganą w podatku VAT. Jest to zestawienie przychodów i rozchodów w ujęciu miesięcznym lub kwartalnym. Natomiast duże gospodarstwa w formie spółek lub spółdzielni prowadzą pełną księgowość na zasadach ogólnych na księgach handlowych posługując się ramowym planem kont. Zobowiązane są też do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz rozliczania z ZUS-em. Prowadzenie ewidencji przychodów i rozchodów dla celów statystycznych ma miejsce głównie w przypadku zapisów w ramach uczestnictwa w systemie Polski FADN. Jest to dobrowolna forma prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów wychwytująca wszystkie zdarzenia będące udziałem badanego gospodarstwa. Jak można się domyśleć są to zapisy szczegółowe daleko wykraczające poza sprawy podatkowe a skupiające się na zebraniu jak największej ilości informacji o ilości zatrudnionych, strukturze plonów, inwestycjach czy też posiadanych środkach trwałych i pogłowiu zwierząt. Tak szczegółowe dane zbierane są przez kraje członkowskie Unii Europejskiej celem odpowiedniego oddziaływania na aktualną sytuacje w rolnictwie w tym różne formy dotacji i pomocy. Natomiast ewidencja dla celów rozliczania się z dofinansowania w ramach PROW jest ukierunkowana na wykazanie celowości prowadzonych inwestycji i osiągniętych celów. Dzięki niej ARiMR może monitorować dochodowość gospodarstwa. Ze swojego założenia ma formę uproszczoną przyjazną dla rolnika ujmującą praktycznie w dwóch kolumnach przychody i rozchody gospodarstwa. Na końcu okresu jest wyliczany założony dochód. Do prowadzenia powyższej ewidencji zobowiązani są rolnicy którzy skorzystali z takich działań PROW jak modernizacja gospodarstw rolnych, młody rolnik czy też restrukturyzacja małych gospodarstw. Nie sposób też nie wspomnieć o ewidencji przychodów i rozchodów prowadzonej przez rolników którzy wzięli kredyty z dofinansowaniem do odsetek ze strony ARiMR. Ta ewidencja jak poprzednia też ma formę prowadzenia uproszczoną z tą różnicą, że monitorowana też jest spłata kredytu oraz rentowność gospodarstwa. Banki dzięki niej mają dane o kondycji ekonomicznej gospodarstwa i w szybki sposób mogą oddziaływać na niekorzystne trendy. Jak widać formy prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie mogą być różne w zależności od celu zbierania informacji. Niemniej jednak da się zauważyć dużą potrzebę jej prowadzenia. Na jej podstawie rolnik może sporządzać długoterminowe plany rozwoju oraz określać przykładowo maksymalne poziomy dofinansowania kredytowego własnego gospodarstwa. Na dzień dzisiejszy każde większe gospodarstwo myślące o rozwoju nie obędzie się bez prowadzenia rachunkowości. Myślę także, że już w niedługim czasie wszystkie gospodarstwa będą zobowiązane do prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów. Pomocne w prowadzeniu oprócz biur rachunkowych mogą być Ośrodki Doradztwa Rolniczego ze względu na doświadczenie oraz posiadanie siedzib swojej działalności w każdym powiecie.

Opracował: Janusz Michałowicz, PZDR Nr 7 Jarocin