Okres jesienno-zimowy mija nam pod znakiem szkoleń dla rolników. Szkolenia organizowane przez Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w powiecie gnieźnieńskim pozwoliły rolnikom bezpłatnie poszerzyć ich wiedzę z zakresu nowych rozwiązań w produkcji roślinnej i zwierzęcej, prowadzenia działalności pozarolniczej i rolniczego handlu detalicznego. Szkolenia pozwoliły im również posiąść wiedzę, która umożliwi im swobodne poruszanie się w gąszczu przepisów dotyczących programów wspierających rolnictwo. Na każdym z jesiennych spotkań, poruszano także tematy związane
z obowiązującym rolników od lipca 2018 roku programem azotanowym. Program objął swoim zasięgiem prawie cały kraj,
w przeciwieństwie do dotychczasowych programów realizowanych wyłącznie na Obszarach Szczególnie Narażonych obejmujących niewielką powierzchnię Polski.
Co określa „Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”?
Po pierwsze znajdziemy w nim warunki stosowania nawozów w pobliżu wód powierzchniowych, na terenach o dużym nachyleniu, a także na glebach zamarzniętych, zalanych wodą lub przykrytych śniegiem.
Nawozów nie można stosować na gruntach rolnych z wyjątkiem gnojowicy w odległości nie mniejszej niż 5 m od linii brzegu jezior i zbiorników o pow. do 50 ha, a gnojowicy 10 m. Natomiast dla zbiorników o powierzchni powyżej 50 ha, ujęć wody ta odległość dla wszystkich nawozów wynosi 20 m. Odległości te jednak mogą być o połowę zmniejszone, gdy nawozy będą aplikowane bezpośrednio do gleby przez urządzenia do tego przeznaczone, lub podzielone na trzy równe dawki. Rolnicy gospodarujący na terenach o dużym nachyleniu będą musieli te odległości zwiększyć jeszcze o 5 m. Na polach o dużym nachyleniu dawki nawozów mineralnych będą musiały być tak podzielone, aby jedna dawka nie przekraczała 100 kg N/ha. Uprawa będzie musiała być prowadzona poprzecznie do nachylenia stoku z kierunkiem odkładania skiby ku górze stoku, a nawozy naturalne powinny być przykryte w ciągu 4 godzin lub najpóźniej następnego dnia.
Po drugie, określa terminy stosowania nawozów, które niestety zostały skrócone. Na terenie powiatu gnieźnieńskiego nawozy azotowe mineralne oraz naturalne płynne na gruntach ornych można stosować od 1 marca do 25 października. Nawozy stałe naturalne od 1 marca do 31 października. Oznacza to, że w okresie wiosny będzie obowiązywał bezwzględny zakaz stosowania azotu przed 1 marca – zarówno z nawozów naturalnych, jak i mineralnych. Niestety nie będzie można wysiewać nawozów po zimie, jak tylko ustąpią mrozy.
Przepisy programu dopuszczają możliwość późniejszego zastosowania nawozów w określonych sytuacjach, jednak na przykładzie ostatniego roku, okazało się, ze interpretacja tego zapisu nie jest taka oczywista. Nawet interpretacja wydana przez Ministerstwo Rolnictwa w połowie listopada 2018 roku nie dała jasnej odpowiedzi na pytanie, w jakich konkretnie warunkach można zastosować nawozy naturalne poza wyznaczonymi okresami i jak ten fakt udokumentować na potrzeby kontroli.
Kolejną kwestią, jaką reguluje program są warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami. Pojemność zbiorników na gnojówkę i gnojowicę powinna umożliwiać przechowywanie nawozów przez okres
6 miesięcy, natomiast powierzchnia miejsc do przechowywania obornika powinna umożliwiać jego przechowanie przez okres 5 miesięcy. Przez cały rok nie wolno składować bezpośrednio na gruncie pomiotu ptasiego oraz kiszonek. Kiszonki należy przechowywać w silosach, w rękawach foliowych, na płytach lub na podkładzie z folii, sieczki, słomy lub innym materiale, który pochłania odcieki, oraz pod przykryciem foliowym. Zabrania się składowania i przechowywania nawozów naturalnych oraz kiszonek w odległości mniejszej niż 25 m od studni i od linii brzegu wód powierzchniowych oraz pasa morskiego. Program dopuszcza przechowywanie obornika bezpośrednio na gruntach rolnych, jednak nie dłużej niż przez okres 6 miesięcy.
Na dostosowanie się do nowych wymogów pod kątem wielkości płyt i zbiorników, podmioty prowadzące chów lub hodowlę zwierząt w liczbie mniejszej lub równiej 210 DJP, będą miały czas do końca 2024 r., natomiast podmioty prowadzące chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich w liczbie większej niż 210 DJP, w tym podmioty prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior będą miały czas do 31 grudnia 2021 r.
Jednak to nie wszystkie zmiany…Kolejne zapisy Programu określają zalecenia odnośnie wielkości stosowanych dawek, sposobów nawożenia azotem oraz sposobu dokumentowania realizacji Programu azotanowego. Sposób dystrybucji nawozów naturalnych na poszczególne pola trzeba zaplanować w taki sposób, aby w ciągu roku nie przekroczyć dopuszczalnej dawki azotu z nawozów naturalnych w czystym składniku, tj. 170 kg azotu/ha. Jeśli ilość nawozów naturalnych powstających w gospodarstwie jest tak duża, że nie może być zagospodarowana na gruntach gospodarstwa w sposób bezpieczny dla środowiska, nadwyżki nawozów można zbyć. Fakt zbycia nawozów musi być udokumentowany umową pisemną. Umowę należy przechowywać przez 3 lata od dnia jej sporządzenia.
Rolnicy prowadzący chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior zobowiązani są do posiadania planu nawożenia, pozytywnie zaopiniowanego przez okręgową stację chemiczno-rolniczą i dostarczenia kopii tego planu i opinii wójtowi, burmistrzowi i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska właściwemu ze względu na miejsce stosowania nawozów naturalnych. Gospodarstwa o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych (stanowiących własność, dzierżawionych lub będących w użytkowaniu rolnika), a także prowadzące uprawy intensywne, np. warzywa na gruntach ornych na powierzchni powyżej 50 ha lub utrzymujące obsadę zwierząt większą niż 60 DJP wg stanu średniorocznego, mają obowiązek opracowania planu nawożenia azotem. Plan nawożenia azotem opracowywany ma być corocznie, odrębnie dla każdego pola i przechowywany przez okres 3 lata od jego sporządzenia. Obowiązek wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.
W gospodarstwach, których nie dotyczy obowiązek opracowywania planu nawożenia lub planu nawożenia azotem, nawozy należy stosować w dawkach nie przekraczających maksymalnych dawek azotu działającego ze wszystkich źródeł dla upraw w plonie głównym określonym w Programie działań.
Wszyscy prowadzący działalność rolniczą zobowiązani są do dokumentowania zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem azotem. Ewidencja taka powinna zawierać informacje o: dacie stosowania nawozu; rodzaju uprawy i powierzchni uprawy, na której jest stosowany nawóz; rodzaju stosowanego nawozu; stosowanej dawce nawozu; terminie przyorania nawozu naturalnego, w przypadku stosowania tego nawozu na terenie o dużym nachyleniu. Dokumentację należy przechowywać przez 3 lata od dnia jej sporządzenia . Dokumentacja może być prowadzona w formie zapisów własnych, arkuszy lub dzienników, książki nawozowej lub w postaci elektronicznej.
Informacje zdobyte przez rolników na szkoleniach, są dla nich istotne, gdyż mimo obowiązywania przepisów od lipca 2018 roku, za nieprzestrzeganie wytycznych Programu azotanowego, rolnik może zostać ukarany już w tym sezonie. Za nieprzestrzeganie założeń Programu karą jest mandat nałożony przez WIOŚ, natomiast ARiMR obniża płatności, z tytułu nieprzestrzegania zasad wymogów wzajemnej zgodności.
Opracowano na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 czerwaca 2018r. w sprawie przyjęcia "Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu".