Główne cele ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach to przede wszystkim upowszechnienie prowadzenia selektywnego zbierania odpadów komunalnych „u źródła”, zmniejszenie ilości składowanych odpadów komunalnych poprzez m.in. zapewnienie powstania odpowiednich instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz rolnicze wykorzystanie odpadów biodegradowalnych. Polska jest zobowiązana do wypełniania obowiązków wynikających z dyrektyw unijnych, czyli osiągnięcia odpowiednich poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania (do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niż 35%), a także poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia oraz odzysku innymi metodami papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła (do dnia 31 grudnia 2020 r. – 50%), a także innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (do dnia 31 grudnia 2020 r. – 70%) [1].

Gospodarka odpadami w gospodarstwie domowym

Odpady powstające w gospodarstwie domowym można podzielić na kilka frakcji. Główna zasada gospodarowania odpadami polega na tym, że należy oddzielić surowce od odpadów, które nie nadają się do ponownego przetworzenia. Surowce, które należy oddzielać to: papier, tworzywa sztuczne i metale oraz szkło. Poniżej, dla przypomnienia krótka instrukcja dotycząca prawidłowej segregacji odpadów. 

Dodatkową frakcją, która powstaje w znacznych ilościach w gospodarstwie domowym, są odpady organiczne z domowej kuchni oraz z ogrodu. Biodegradowalne śmieci, takie jak: gałęzie drzew i krzewów, liście, kwiaty, skoszona trawa, trociny i kora drzew oraz owoce, warzywa itp. można wyrzucać do specjalnych pojemników na odpady zielone lub można je wykorzystać w swoim gospodarstwie jako kompost – najlepszy i najtańszy nawóz organiczny.

Oczywiście w gospodarstwie oprócz surowców, które poddawane są recyklingowi, powstają również odpady wielkogabarytowe czy niebezpieczne, które zbierane są w punktach selektywnej zbiórki odpadów (PSZOK). Punkty te mogą być mobilne lub stacjonarne. Dokładne informacje na temat miejsca i terminu zbiórki można uzyskać w urzędzie gminy. Do odpadów zbieranych w tych punktach należą: odpady poremontowe i budowlane, odpady wielkogabarytowe (meble, wyposażenie wnętrz), zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory, przeterminowane lekarstwa, strzykawki; opony, odpady niebezpieczne z gospodarstw domowych (pozostałości farb, kwasów). Przeterminowane leki i zepsute termometry możemy również oddawać do aptek, w których znajdują się specjalnie przeznaczone na ten cel pojemniki. Zużyty akumulator można oddać w sklepie przy zakupie nowego. Baterie, które uległy zużyciu, można wrzucać do znajdujących się w sklepach czy szkołach specjalnie przygotowanych do tego pojemników. Każdy z nas widział pojemnik do zbiórki zużytych baterii, jednak nie każdy wie, że również zużyte żarówki możemy wrzucać do specjalnie oznakowanych pojemników, znajdujących się w sklepach, w których kupujemy nowe żarówki. Elektrośmieci, takie jak zużyty sprzęt RTV/AGD, można oddać sprzedawcy podczas zakupu nowego lub dostarczyć do PSZOK.

Wszystkie niewymienione wyżej odpady należy umieszczać w pojemnikach na odpady zmieszane. Należy sprawdzać oznaczenie opakowania, gdyż często znajdują się tam informacje, w jaki sposób należy z nim postąpić po zużyciu zawartości. Segregacja się opłaca, gdyż stawki opłat za odbiór śmieci posegregowanych są znacznie niższe niż tych nieposegregowanych.

Zdarza się, że odpady takie jak papier czy tworzywa sztuczne są spalane w domowych piecach. Jednak należy pamiętać, że ze względu na stosunkowo niskie temperatury osiągane w tego typu piecach (500-600°C) nie jest możliwy całkowity rozpad niektórych ze spalanych substancji i powstają rakotwórcze półprodukty. Dodatkowo podczas spalania uwalniane są do atmosfery silnie toksyczne trucizny. W domowym piecu oprócz opału spalać możemy jedynie:

• papier, tekturę i drewno;
• odpady z gospodarki leśnej, ale nie chemikalia i opakowania z tworzyw sztucznych;
• odpady kory i korka;
• trociny, wióry i ścinki;
• mechanicznie wydzielone odrzuty z przeróbki makulatury [2].

Skoro dbamy o rodzinę, dom, ogród – to dlaczego sprawa środowiska i otaczającej nas atmosfery nie jest dla nas takim samym priorytetem? Jeśli do kogoś nie przemawia zatruwanie środowiska, w którym żyjemy, może przemówi kara pieniężna grożąca za spalanie niebezpiecznych odpadów. W całym kraju straż miejska lub inni uprawnieni do tego urzędnicy mają prawo wejść na teren prywatnej nieruchomości w godzinach 6.00-22.00, a na teren firmy — przez całą dobę. Odmowa ich wpuszczenia stanowi osobne wykroczenie. Jeśli w kotłowni kontrola zastanie płonące opony w palenisku albo przygotowany do spalenia porąbany kredens, to nakłada mandat do 500 zł. Mandatu można oczywiście nie przyjąć, wtedy sprawa kierowana jest do sądu, gdzie maksymalnie można stracić do 5000 zł. Jeden mandat nie oznacza też, że kontrola nie zawita ponownie [3].

Gospodarka odpadami w gospodarstwie rolnym

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r w sprawie katalogu odpadów, odpady powstające w gospodarstwie rolnym możemy podzielić na odpady niebezpieczne oraz inne niż niebezpieczne [6].

Do odpadów niebezpiecznych powstających na terenie gospodarstwa można zaliczyć m.in. zwierzęta padłe i ubite z konieczności oraz odpadową tkankę zwierzęcą wykazującą właściwości niebezpieczne. Unieszkodliwianie padłych zwierząt może być realizowane wyłącznie w zakładach utylizacyjnych posiadających zezwolenia oraz dysponujących specjalistycznymi środkami transportu do ich przewozu.

Kolejną grupę odpadów niebezpiecznych stanowią odpady z diagnozowania, leczenia i praktyki weterynaryjnej: chemikalia, w tym odczynniki chemiczne zawierające substancje niebezpieczne; leki cytotoksyczne i cytostatyczne; inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt. Każdorazowo po wykonaniu usługi weterynaryjnej, wyżej wymienione odpady odbierane są przez lekarza weterynarii, który jest zobowiązany do dalszego zagospodarowania powstających odpadów w sposób zgodny z wymogami prawa.

Wśród odpadów powstających w gospodarstwie rolnym znaczny udział mają opakowania po środkach ochrony roślin, zawierające substancje niebezpieczne. Zabronione jest ich spalanie przez użytkownika środków ochrony roślin oraz zużytkowanie we własnym zakresie. Od 1 stycznia 2014 r. weszły w życie nowe przepisy Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Zgodnie z nowym prawem nie ma już obowiązku, tak jak miało to miejsce do dnia 31 grudnia 2013 r., ustalania kaucji za opakowania środków niebezpiecznych przez wprowadzających te produkty na rynek oraz pobierania tej kaucji przez sklepy. Nowa ustawa narzuca obowiązek zwrotu opakowań po środkach ochrony roślin do sklepów, natomiast sklepom/hurtowniom/dystrybutorom zajmującym się sprzedażą środków ochrony roślin nakazuje odbiór pustych, czystych opakowań. Zgodnie z instrukcją znajdującą się na etykietach, opróżnione opakowanie po środkach ochrony roślin należy trzykrotnie przepłukać wodą, a popłuczyny wlać do zbiornika z cieczą użytkową. System zbiórki niebezpiecznych opakowań po środkach ochrony roślin funkcjonuje na terenie całego kraju i jest on nadzorowany przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin (PSOR). Należy pamiętać, że każdy punkt zajmujący się sprzedażą ma obowiązek przyjąć od nas opakowanie niezależnie od miejsca, w którym kupiliśmy dany środek ochrony roślin oraz faktu posiadania lub nieposiadania paragonu za zakup. Z odmową przyjęcia możemy się spotkać jedynie w sytuacji, gdy nie wyczyścimy opakowania. W sytuacji, gdy mamy bardzo dużą liczbę opakowań, możemy zadzwonić na infolinię PSOR z prośbą o odbiór z naszej posesji.

Wśród odpadów niebezpiecznych wyróżnia się również takie, które ze względu na swoją szkodliwość muszą zostać usunięte z rynku. Takim rodzajem odpadów są materiały izolacyjne i konstrukcyjne zawierające azbest. Zgodnie z prawem dopuszcza się wykorzystywanie materiałów zawierających azbest do 31 grudnia 2032 r. Osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą zobowiązana jest do przedkładania corocznie do dnia 31 stycznia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta informacji o posiadanych wyrobach zawierających azbest. Usuwaniem azbestu, np. z pokryć dachowych, może zająć się jedynie firma posiadająca: kwalifikacje, specjalistyczny sprzęt, zezwolenia oraz zatwierdzony program gospodarski odpadami niebezpiecznymi. W związku z powyższym warto korzystać z pomocy oferowanej przez jednostki terytorialne, polegającej na pokryciu części lub całości kosztów związanych z demontażem i utylizacją tych odpadów.

Kolejną grupę stanowią zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy (np. świetlówki). Odpady te zakwalifikowane są do grupy niebezpiecznych ze względu na wykorzystanie do ich budowy materiałów, które będąc niewłaściwie zagospodarowane mogą stanowić zagrożenie dla środowiska, np. rtęć. Zużyte urządzenia należy dostarczać do odpowiedniego terytorialnie PSZOK lub oddać do sklepu\hurtowni przy zakupie nowego sprzętu.

Postępowanie ze zużytymi bateriami i akumulatorami kwasowo-ołowiowymi polega na zwracaniu zużytego sprzętu przy zakupie nowego. Takie postępowanie się opłaca, gdyż sprzedawca podczas sprzedaży nowego akumulatora czy baterii jest zobowiązany do doliczania do ceny sprzedaży tzw. opłaty depozytowej (wynoszącej zazwyczaj ok. 30-40 zł). W sytuacji, gdy oddamy zużyte urządzenie, opłata ta nie jest naliczana. Sprzedawca detaliczny, który pobrał opłatę depozytową, jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia pobrania opłaty depozytowej do przyjęcia zużytych baterii samochodowych kwasowo-ołowiowych, zużytych akumulatorów samochodowych kwasowo-ołowiowych, zużytych baterii przemysłowych kwasowo-ołowiowych i zużytych akumulatorów przemysłowych kwasowo-ołowiowych oraz zwrotu pobranej opłaty depozytowej i potwierdzenia jej zwrotu.

Ostatnią z omawianych grup odpadów będących niebezpiecznymi dla środowiska są zużyte oleje hydrauliczne, silnikowe, przekładniowe i smarowe. Oleje powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi poprzez regenerację lub w określonych przypadkach powinny być unieszkodliwiane lub poddawane innym procesom odzysku. Przeciętny posiadacz zużytych olejów nie jest w stanie we własnym zakresie wykonać tych zabiegów, w związku z czym powinien je przekazywać podmiotowi gwarantującemu ich zagospodarowanie zgodnie z prawem. Jednym z uprawnionych podmiotów do zbiórki tego typu odpadów jest PSZOK. Należy jednak pamiętać, że obsługa PSZOK spisuje dane przekazującego odpad, które weryfikuje na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Podczas oddawania odpadów należy również okazać się potwierdzeniem dokonania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie danej gminy lub miasta. Innym sposobem pozbycia się zużytych olejów jest gromadzenie ich w osobnym zbiorniku, a następnie przekazanie do stacji benzynowej. To rozwiązanie nakazuje nam prowadzenie ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów oraz wnoszenie opłaty za korzystanie ze środowiska w związku ze składowaniem odpadów.

Wśród odpadów pochodzących z działalności rolniczej wyróżnia się również takie, które nie są niebezpieczne. Śmieci, które można posegregować – segregujemy tak jak to zostało opisane w punkcie dotyczącym gospodarstwa domowego (tworzywa sztuczne, metale, szkło, papier). Należy jednak pamiętać, aby nie wrzucać do segregowanych śmieci opakowań po środkach ochrony roślin czy olejach samochodowych. Tego typu śmieci najlepiej oddać sprzedawcy lub do PSZOK. Ubrania ochronne, tkaniny do wycierania należy umieścić w strumieniu śmieci tzw. zmieszanych. Jeśli nadal nie wiesz gdzie umieścić dany odpad, polecam stronę internetową firmy Ekosystem: www.ekosystem.wroc.pl. Zaletą tej strony jest to, że wystarczy wpisać w wyszukiwarkę nazwę odpadu i dostajemy automatycznie informację, co powinniśmy zrobić z problematycznym odpadem.

Literatura:
[1]  Stanowisko Ministerstwa Środowiska w związku z ustalonymi zasadami segregowania odpadów.
[2]  http://www.niepalsmieci.pl/czego-nie-wolno-pali.html
[3]  http://czysteogrzewanie.pl/jak-palic-w-piecu/czym-palic-w-piecu/
[4]  Ustawa z dnia 13 września 1991 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
[5]  Ochrona środowiska w gospodarstwie rolnym – poradnik dla doradcy, CDR w Brwinowie, Poznań 2010.
[6]  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów.