Poplony siano już od wieków. Zasada „za kosą pług” a potem oczywiście poplon zobowiązywała do działania. Dopiero wprowadzenie zbioru kombajnowego zbóż spowodowało, że zboża zostają dłużej na polu, do pełnej dojrzałości i niskiej wilgotności ziarna.Także stosowanie nawożenia mineralnego, zwłaszcza azotowego, wpłynęło na wydłużenie okresu wegetacji zbóż a tym samym późniejsze zbiory, które często nie pozwalają już na siew poplonu. W zasadzie dopiero wprowadzenie dopłat z programu rolnośrodowiskowego przywróciło poplony do łask.
Co uzyskujemy przez siew poplonu?
Uproszczenia w uprawie, specjalizacja produkcji itd. powodują , że odchodzi się od następstwa roślin zgodnego z zasadami poprawnego zmianowania .W strukturze zasiewów dominują zboża. Prawie całkowite zaniechano uprawy roślin motylkowych. Wszystko to powoduje ,że gleby ubożeją, tracą strukturę. Rozprzestrzeniają się choroby i szkodniki. Poplony są doskonałym „przerywnikiem” dla różnych monokultur uprawowych. Poza tym pole powinno jak najkrócej pozostawać bez okrywy roślinnej .Obecność roślin na polu w okresie jesieni i zimy zapobiega erozji wietrznej i wodnej a także powoduje zatrzymanie większej niż gdzieindziej ilości śniegu. Rośliny poplonowe pobierają i zatrzymują w sobie składniki mineralne ,których nie wykorzystały poprzedzające je, rosnące w plonie głównym uprawy. W ten sposób ogranicza się straty cennych minerałów ,które spływając do wód gruntowych i cieków wodnych stanowią zagrożenie dla środowiska Zaoranie poplonu pozwala z powrotem wzbogacać glebę w składniki mineralne a przede wszystkim w substancje organiczne. W gospodarstwach z dużą ilością inwentarza rolnik uzupełnia je za pomocą obornika i gnojowicy lub gnojówki. W gospodarstwach bezinwentarzowych jedyną możliwością utrzymania żyzności gleby są poplony. Wysiewane po zbiorze rośliny głównej, wcześnie schodzącej z pola, mogą dać 15 do 30 ton masy zielonej będącej znakomitym nawozem. Świeża masa przyoranych roślin może zastąpić ok. 8 do 20 t obornika. Poza tym siew poplonu pozwala uzyskać dodatkową paszę jesienią i wczesną wiosną . Poplony (szczególnie rośliny motylkowate ale nie tylko) poprawiają wartość stanowiska, pozwalają na ograniczenie nawożenia, zwłaszcza azotowego. Uprawa roślin mątwikobójczych, np. niektórych odmian gorczycy białej, rzodkwi oleistej, poprawia stan fitosanitarny gleby. Udane poplony ograniczają zachwaszczenie, zmniejszają negatywne efekty suszy, poprawiają strukturę gleby. Trudno wymienić tu wszystkie zalety międzyplonów. Przystępując do Programu rolnośrodowiskowego można też otrzymać płatności, za każdy hektar poplonu utrzymanego na polu do wiosny. Jest to rekompensata za dobrowolne podjęcie działań, przez rolnika, na rzecz środowiska.
Jak można wykorzystać poplony?
Poplony można spasać, można zaorać jako nawóz zielony, można też wiosną zrobić z roślin ozimych kiszonki. Rośliny jare zasiane jako poplon można pozostawić na zimę jako mulcz. Udane poplony z roślin jarych, pozostawione do wiosny, zimą zamarzną i stworzą na powierzchni gleby swego rodzaju powłokę ,pierzynkę nazywaną mulczem. Mulcz ogranicza parowanie a gleba pod nią jest wręcz pulchna i wilgotna. Można w nią wsiać wiosną , bez orki np. nasiona buraków cukrowych.
Rolnicy często twierdzą ,że po poplonach pole jest bardzo wysuszone, że wyciągają one wilgoć.
To jest tylko pół prawdy. Taka sytuacja może wystąpić po poplonach ozimych, albo wtedy gdy np. gorczyca zbyt mocno wyrośnie a zima jest łagodna i rośliny nie zmarzną wówczas pole trzeba koniecznie zaorać. Dlatego, tam gdzie to możliwe zaleca się zastosować tylko uprawę agregatem w celu wymieszania poplonu z glebą a także w celu zniszczenia chwastów, które wyrosły w poplonie. Dzięki temu zgromadzona w zimie wilgoć pozostaje w glebie i nie niszczy się jej struktury gruzełkowatej, która pozwala na podsiąkanie wody z głębszych warstw. Jednocześnie wzruszona płytko warstwa na powierzchni pola zapobiega wyparowaniu wilgoci.
Jakie gatunki roślin można użyć do siewu poplonów?
Teoretycznie każde, najlepiej te, które mamy w gospodarstwie, może to być nawet mieszanka zbożowa jara lub ozima. Najlepiej jednak wybierać gatunki , które charakteryzują się szybkim wzrostem początkowym, mają małe potrzeby wodne w okresie kiełkowania i wschodów, małe wymagania glebowe a ich nasiona są stosunkowo tanie. Dobór roślin do poplonu zależy też od terminu, w którym je wysiewamy i od sposobu jego „spożytkowania”. Najwięcej wartości mają poplony z udziałem roślin motylkowatych (obecnie nazywa się je bobowatymi). Zaleca się mieszanie różnych gatunków roślin w celu zniwelowania wpływu zmiennych warunków glebowych i pogodowych. Dobrze jest też zastosować gatunki, które mają jakieś dodatkowe cenne właściwości tak jak np. wcześniej wspomniane ograniczające rozwój mątwika niektóre odmiany gorczycy białej lub rzodkwi oleistej.
Trzeba jednak pamiętać o stosowaniu zasady, że w poplonie siejemy wyłącznie rośliny niezbożowe jeśli w gospodarstwie uprawia się dużo zbóż.
I jeszcze jedna bardzo ważna rzecz!. Bywa ,że po zasiewie poplonu wystąpi długotrwała susza i nasiona nie skiełkują. Wtedy trzeba koniecznie pole jeszcze raz uprawić, w celu zapobieżenia lub zlikwidowania zachwaszczenia i ewentualnie zasiać jeszcze raz poplon albo przygotować pole np. pod uprawy ozime.
Jakość poplonu w dużej mierze zależy też od warunków pogodowych występujących późnym latem i jesienią. Generalnie siew poplonów powinno się zakończyć do końca sierpnia ale przy wilgotnej i ciepłej aurze także później zasiane rośliny poplonowe mogą dać spodziewany efekt.
Do połowy sierpnia mogą być wysiane, głównie do spasania lub na przyoranie jesienią, takie gatunki jak: łubiny - 140-160 kg/ha, bobik - 200-250 kg/ha, seradela - 50-60 kg/ha,słonecznik - 25-30 kg/ha, groch siewny pastewny - 140-160 kg/ha, gorczyca biała - 15-20 kg/ha(zniszczyć lub zaorać przed zakwitnięciem !),facelia - 10-15 kg/ha, rzodkiew oleista - 25-30 kg/ha, żyto - 180-200 kg/ha i inne rośliny.
Do połowy wrześniu można jeszcze wysiać, z powodzeniem na przyoranie jesienią lub na pozostawienie ,w formie mulczu, do wiosny np. gorczycę białą – 10 - 20 kg/ha, facelię – wysiew 8–10 kg/ha, ewentualnie mieszankę gorczycy białej i facelii – wysiew 10 + 5 kg/ha oraz rzodkiew oleistą – wysiew 25–30 kg/ha, rzepak jary i ozimy – 4-5 kg/ha (uwaga: niektóre nasiona pozostają i kiełkują w uprawach następczych zachwaszczając pole) wyższe ilości wysiewu dotyczą przeznaczenia na mulcz
Na poplony ozime można jeszcze wysiać żyto z wyką ozimą (kosmatą) - wysiew w ilości 80 kg żyta + 40 kg w I dekadzie września, żyto lub pszenżyto - 180-200 kg na hektar najlepiej w drugiej dekadzie września.
Jolanta Szydłowska