Uprawa dyni makaronowej

Dynia makaronowa należy do gatunku dynia zwyczajna Cucurbita pepo L. Podobnie jak wszystkie uprawiane warzywa dyniowate pochodzi ze strefy klimatu ciepłego, najprawdopodobniej z Meksyku, gdzie była już znana przed około siedmioma tysiącami lat.

Dynia makaronowa jest rośliną roczną. Tworzy silne, płożące się pędy, dorastające do 4-5 metrów długości. Szybko rosnące pędy pokryte są sztywnymi włoskami,a wewnątrz są puste.  System korzeniowy dyni makaronowej jest bardzo dobrze rozgałęziony, lecz płytki. Większość korzeni przerasta glebę do 30 cm głębokości. System korzeniowy wzbogacają korzenie przybyszowe, wyrastające z węzłów pędów ponad szyjką korzeniową.

Częścią użytkową dyni makaronowej są owoce (jagoda rzekoma), których miąższ po ugotowaniu rozsypuje się na cienkie nitki podobne do makaronu. Owoce są owalne o jasnożółtym zabarwieniu, kształtem zbliżone do owoców kabaczka. Wartość odżywcza dyni makaronowej jest znacznie większa niż ogórka. Owoce zawierają ok. 88 % wody, składniki mineralne, witaminy,błonnik, cukry, białko i tłuszcz.

Dynia makaronowa ma duże wymagania w stosunku do właściwości fizycznych gleby. Do jej uprawy najodpowiedniejsze są gleby przewiewne, łatwo nagrzewające się, przepuszczalne w których woda łatwo podsiąka, jednak nie podmokłe. Gleba powinna być też żyzna, zasobna w składniki pokarmowe i próchnicę, na którą dynia reaguje bardzo korzystnie. Dynia makaronowa nie znosi natomiast gleb zlewnych, ciężkich i zimnych. Odczyn gleby powinien być obojętny (pH 6,5 – 7,0). Dynia makaronowa nie jest wrażliwa na przedplon, lecz nie należy jej uprawiać po innych warzywach z rodziny dyniowatych. Najlepiej rośnie na grządkach, gdzie obornik dano jesienią w dawce 30-40 kg na 10 m² lub kompost w dawce 60 kg na 10 m².

Jeżeli nie stosowano nawożenia organicznego to przed siewem należy zasilić glebę dając mieszankę nawozową np. Azofoskę w dawce do 0,9 kg na 10m². Pogłównie należy dwukrotnie stosować saletrę amonową każdorazowo w dawce 0,1 kg na 10m². Pierwszy raz, gdy na roślinach pojawią się zawiązki i ponownie po 3 – 4 tygodniach.

Dynia makaronowa, jak i inne rośliny z rodziny dyniowatych, ginie w ujemnych temperaturach. Optymalna temperatura do szybkiego rozwoju dyni makaronowej wynosi około 25^oC, jednak dopiero utrzymująca się długo temperatura poniżej 8^oC hamuje jej wzrost. Wymagania świetlne są duże, należy więc pod jej uprawę przeznaczyć stanowisko słoneczne. Ze względu na płytki system korzeniowy ma również wysokie zapotrzebowanie na wodę. Przy niedoborze wody rośliny rosną słabo, wytwarzają drobne owoce, a niedojrzałe zawiązki żółkną i zasychają.

Ze względu na wrażliwość na niskie temperatury, dynię makaronową sieje się wprost do gruntu między 10 a 20 maja. Wówczas rośliny wzejdą po ewentualnych przymrozkach. Nasiona należy siać gniazdowo po 2 – 4 sztuki na głębokość 3 – 4 cm w rozstawie 100 - 150 cm x 150 – 200 cm. Po wschodach pozostawia się w każdym gnieździe zawsze tylko jedną roślinę.

W Rejestrze Odmian posiadamy dwie krajowe odmiany dyni makaronowej zalecane do uprawy w naszych warunkach klimatycznych, są to: Makaronowa Warszawska i Pyza.

Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych podczas uprawy należą: odchwaszczanie, spulchnianie gleby, nawadnianie i ogławianie roślin.

Odchwaszczanie – chwasty współzawodniczą z dynią makaronową o wodę, składniki pokarmowe, światło i przestrzeń życiową. Systematyczne usuwanie małych niewyrośniętych chwastów pozwala zaoszczędzić wiele czasu i wysiłku.

Spulchnianie gleby – walka z chwastami jest ściśle powiązana ze spulchnianiem gleby. Zabieg ten ma na celu ograniczenie parowania wody i zwiększenie przenikania powietrza, a także wody w głąb gleby. Zabieg ten wykonujemy ostrożnie, niezbyt często i  płytko -ze względu na płytki system korzeniowy dyni makaronowej.

Nawadnianie roślin – nawadnianie roślin jest jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych,  bowiem wszystkie składniki mineralne z gleby mogą być pobierane przez rośliny jedynie w roztworze wodnym. Latem podlewanie należy przeprowadzać w godzinach wieczornych. Ze względu na możliwość przenoszenia chorób grzybowych nie należy podczas podlewania zraszać liści.

Ogławianie roślin – rośliny ogławiamy w połowie sierpnia skracając pędy za drugim liściem nad ostatnim zawiązkiem. Zabieg ten ogranicza wzrost wegetatywny roślin i powoduje wcześniejsze dojrzewanie zawiązanych już zawiązków.

Dojrzałość konsumpcyjną dynia osiąga po około 100 dniach od siewu czyli w drugiej połowie lata. Na jednej roślinie wykształca się kilka dorodnych owoców. Zbiór jest wielokrotny. Do konsumpcji zbiera się owoce w pełni dojrzałe, które podczas opukiwania wydają suchy „perkusyjny” odgłos. Owoce można przechowywać przez kilka miesięcy w chłodnym, suchym pomieszczeniu.

Jarosław Górski

WODR Poznań

Przepisy kulinarne

Sałatka z dyni makaronowej

½ dyni makaronowej, 2 łyżki oleju, 1 łyżka soku cytrynowego, sól, pieprz, 1 łyżeczka musztardy, 1 łyżka drobno pokrojonego szczypiorku

Umytą dynię przekroić w poprzek na połowę, nie obierać i ugotować w osolonym wrzątku w ciągu 20-30 minut. Uważać, żeby się nie rozgotowała, bo wtedy nie rozsypie się na pasemka, tylko rozgotuje się na miazgę. Ostudzić, z wnętrza dyni wyjąć widelcem pasemka miąższu. Polać sosem zrobonym z oleju, soku cytrynowego, musztardy, soli i pieprzu. Posypać szczypiorkiem.

Zupa z dyni makaronowej

1 kg dyni makaronowej, ½ małego selera, 1 por, 1l bulionu z kostki, 4 łyżki masła, 1 szklanka mleka, gałka muszkatołowa, sól, pieprz, koperek

Por i seler umyć, oczyścić, pokroić na małe kawałki lub zetrzeć na grubej tarce. Włożyć do wrzącego bulionu i gotować na słabym ogniu. Dynię obrać, przekroić w poprzek na 4 części. Jedną ćwiartkę odłożyć a pozostałe pokroić w kostkę, włożyć do bulionu i gotować około 1 godziny razem z porem i selerem. Rozgotowane warzywa przetrzeć przez sito, wrzucić do bulionu, podgrzać dodając mleko i masło. Doprawić do smaku solą, pieprzem oraz gałką muszkatołową. Odłożony kawałek dyni ugotować osobno w osolonej wodzie lub bulionie tak, aby miąższ rozpadł się na pasemka, przypominające makaron. Odcedzić i włożyć do przetartej zupy. Podając posypać zupę  drobno posiekanym koperkiem.

Dynia makaronowa po węgiersku

1 kg dyni makaronowej, 40 dag mięsa wieprzowego od szynki, 2 łyżki masła lub margaryny, 1 łyżka mąki, 3 łyżki przecieru pomidorowego, 1 szklanka śmietany, papryka w proszku, sól

Dynię umyć, obrać, pokroić w poprzek na części i ugotować w osolonym wrzątku, aż się rozpadnie na pasemka jak makaron. Wieprzowinę umyć, pokroić w kostkę, obsmażyć na tłuszczu, doprawić papryką i udusić pod przykryciem w małej ilości wody razem z tłuszczem, w którym się smażyła. Z mąki i 1 łyżki margaryny zrobić zasmażkę, rozprowadzić ją przecierem pomidorowym, doprawić solą, pieprzem i papryką, wymieszać ze śmietaną. Uduszone mięso ułożyć na środku półmiska, obłożyć makaronem z dyni i polać sosem pomidorowym. Podawać danie na gorąco, posypane zieleniną.

Spaghetti z dyni makaronowej

1 dynia makaronowa, 2 łyżki masła, 1 ząbek czosnku, sól, pieprz, starty żółty ser, 1 łyżka drobno pokrojonego szczypiorku

Dynię umyć, przekroić wzdłuż na 2 części, usunąć pestki, posolić, posypać drobno pokrojonym czosnkiem, popieprzyć. Owinąć szczelnie folią aluminiową, wstawić do nagrzanego piekarnika i upiec do miękkości. Skórka nakłuwana widelcem powinna być miękka. Wyjąć z folii i widelcem wyskrobać ze skórki pasemka dyni. Wymieszać ze stopionym masłem, posypać tartym żółtym serem i szczypiorkiem.

Dynia makaronowa pieczona

1 dynia makaronowa, 1 szklanka ostrego sosu pomidorowego, 1 łyżka drobno posiekanej pietruszki

Dynię umyć, dość gęsto ponakłuwać widelcem skórkę i upiec do miękkości, wstawiając do średnio nagrzanego piekarnika. Dynia jest upieczona, gdy widelec łatwo wchodzi w skórkę. Upieczoną dynię przeciąć w poprzek na połowę, usunąć pestki i wygarnąć widelcem pasemka miąższu. Wyłożyć je na półmisek i polać gorącym sosem. Posypać pietruszką