Warto poznać właściwości ziół, które można zastosować w lecznictwie domowym i gospodarstwie domowym, szczególnie w racjonalnym żywieniu rodziny.
Charakterystyka wybranych ziół
Arcydzięgiel litwor
Korzeń zawiera olejki eteryczne, związki kumarynowe, kwasy organiczne, flawonidy, gorycze, garbniki, żywice, pektyny, taninę, cukry, witaminę C.
Właściwości i zastosowanie w lecznictwie domowym
Arcydzięgiel pobudza wydzielanie soków dzięki temu ułatwia i przyspiesza trawienie, reguluje fermentację i usuwa nagromadzone gazy. Ma zdolności czyszczące, przyspiesza przemianę materii, wydzielanie moczu i potu. Działa też jako lek uspokajający (tak jak waleriana) i ma właściwości bakteriostatyczne. Uwaga-stosowany zewnętrznie może podrażniać skórę. W przypadku dolegliwości reumatycznych i stanach zapalnych korzonków nerwowych stosuje się spirytus arcydzięglowy do wcierania. Arcydzięgiel jest składnikiem wielu mieszanek i herbatek o działaniu nasennym. Stosowany jest też w stanach depresyjnych, po szokach i w lękach nocnych. Olejek arcydzięglowy działa bakteriobójczo, grzybobójczo i znieczulająco.
W warunkach domowych stosuje się arcydzięgiel w postaci naparu z suszonych korzeni. Przepis na napar: 1 łyżkę rozdrobnionych korzeni zalać 1 szklanką wrzątku i parzyć pod przykryciem 20 minut. Pić po pół szklanki 2 razy dziennie przed posiłkiem na pobudzenie, a po posiłku dla lepszego trawienia. Jeżeli mamy problemy z trawieniem to można przygotować nalewkę. Przepis na nalewkę: 100 g korzenia i 100 g spirytusu (70%). Po 14 dniach nalewka nadaje się do użytku w dawkach 20-30 kropli 2-4 razy dziennie.
Zastosowanie w gospodarstwie domowym
W zasadzie wszystkie części rośliny mogą stanowić przyprawę o ostrym korzennym, przyjemnym zapachu i gorzkawym smaku. Z ogonków liściowych młodych pędów można sporządzać konfitury oraz kandyzowaną ozdobę do tortów i ciastek, jak również dodatek do keksów.
Arcydzięgiel jest roślina dekoracyjną i może być ozdobą działki. Korzeń bywa używany w wonnych zestawach ziół do saszetek i pachnideł.
Bazylia
Ziele bazylii zawiera olejki eteryczne (m.in. kamforę), garbniki, karotenoidy, flawonidy, saponiny, sterole, sole mineralne- miedź, cynk, mangan, żelazo, kobalt.
Właściwości i zastosowanie w lecznictwie domowym
Bazylia poprawia trawienie, zapobiega wzdęciom i pobudza wydzielanie soków trawiennych, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, a także uspokajająco na system nerwowy.
Zastosowanie w gospodarstwie domowym
Bazylię stosujemy w kuchni jako przyprawę, gdyż nadaje potrawom specyficzny aromat i smak. Jest używana jako dodatek do drobiu, ryb, sosów, polecana szczególnie do potraw z pomidorami, do pizzy i sałatek. Można nią nacierać pieczeń wieprzową i baranią. Zapach jej dobrze komponuje się z cebulą, czosnkiem, pieprzem, rozmarynem i estragonem. Często stanowi składnik pieprzu ziołowego oraz przyprawy do piernika. Dodaje się ją do dań słodkich, jak i też do wyrobu likierów.
Bylica estragon
Ziele estragonu zawiera olejek eteryczny, flawonidy ( rutyna), garbniki, śluzy, enzymy, sole mineralne (jod), witaminę C i dużo karotenu.
Właściwości i zastosowanie w lecznictwie domowym
Estragon jest środkiem pobudzającym wydzielanie soków trawiennych, lekko moczopędny, żółciopędny i przeciw robakom. W stanie świeżym jest źródłem witaminy C i stosowany do leczenia awitaminozy.
Zastosowanie w gospodarstwie domowym
Świeże listki estragonu stosuje się jako dodatek do sałatek, farszy, omletów. Sproszkowane ziele świetnie nadaje się do potraw z drobiu, cielęciny, dziczyzny, baraniny, ryb, sosów. Szczególnie polecany jest przy diecie bezsolnej, gdyż łagodzi brak soli w potrawach swoim smakiem i zapachem. Estragon jest używany do kiszenia ogórków, a także dodawany do konserw i marynat.
Cząber
Ziele cząbru zawiera olejki eteryczne, garbniki, żywice, śluzy, sole mineralne - kobalt, miedź, mangan, żelazo, w większych ilościach cynk.
Właściwości i zastosowanie w lecznictwie domowym
Ziele cząbru ma działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i wiatropędne. Działa też przeciwbiegunkowo. W warunkach domowych jest to środek pobudzający wydzielanie soków żołądkowych, stosowany w nieżytach przewodu pokarmowego, przy niestrawności i wzdęciach.
Zastosowanie w gospodarstwie domowym
W kuchni cząber może być stosowany w stanie świeżym, jak i suszony. Ma ostry, specyficzny smak, dzięki temu nadaje mdłym warzywom pikantny posmak. Szczególnie nadaje się do warzyw strączkowych. Naciera się nim mięsa . Jest składnikiem pieprzu ziołowego. Dodaje się go do wędlin i marynat.
Lawenda lekarska
Kwiat lawendy zwiera olejek eteryczny, a w nim kwasy organiczne, fitosterol, garbniki, kumarynę, sole mineralne.
Właściwości i zastosowanie w lecznictwie domowym
Kwiat lawendy ma właściwości uspokajające, przeciwskurczowe, a w małym stopniu- żółciopędne i moczopędne. Olejek działa dezynfekująco na skórę. Działa też uspokajająco i kojąco. Napar lub olejek może być używany do inhalacji przy schorzeniach dróg oddechowych, a także jako środek odkażający i gojący przy schorzeniach skórnych. Przepis na napar: 1 łyżka kwiatów na szklankę wrzątku , parzyć pod przykryciem lub w termosie przez 15 minut, odcedzić i pić 3 razy dziennie po szklance. Zewnętrznie najlepiej stosować olejek lub spirytus lawendowy jako środek odkażający i przeciwbólowy do wcierania przy nerwobólach, przy stłuczeniach i kontuzjach. Uwaga! Lawendy nie należy przedawkować, gdyż może działać drażniąco na błony śluzowe.
Zastosowanie w gospodarstwie domowym
Liście lawendy posiadają gorzkawy smak oraz silny zapach i dlatego używane są jako przyprawa. Przede wszystkim do baraniny, niektórych zup, galaret, ryb oraz jako dodatek do sałat. Wchodzi w skład mieszanki prowansalskiej. Lawenda jest dobrym dodatkiem do kąpieli ziołowych, do kompozycji zapachowych. stosowana do odstraszania owadów, m.in. moli. Miód lawendowy jest znakomity, gdyż zachowuje wszystkie cechy lawendy.
Alicja Nowak
WODR w Poznaniu