Osteoporoza to choroba, polegająca na zmniejszaniu się gęstości i jakości kości, co w konsekwencji powoduje osłabienie całego szkieletu oraz zwiększonej podatności na złamania.
Kości to żywa tkanka, która w trakcie naszego rozwoju ulega licznym zmianom. W okresie dzieciństwa oraz dorastania dominuję tworzenie nowych komórek do uzyskania docelowej masy szkieletu uwarunkowanej genetycznie. U osób dorosłych oraz starszych dominuję utrata masy kostnej oraz procesy naprawcze.
Istnieje szereg czynników, które sprzyjają rozwojowi osteoporozy, należą do nich: płeć żeńska, wiek powyżej 50 roku życia, menopauza, nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu, nadużywanie kawy, napojów gazowanych oraz alkoholu, niska aktywność fizyczna, szczupła budowa, uwarunkowania rodzinne. Nie poznano dotąd jednej konkretnej przyczyny zachorowalności na osteoporozę, nasze zachowania zdrowotne w każdym wieku mają wpływ na jej ewentualny rozwój , dlatego też istotna jest wczesna profilaktyka.
Głównym budulcem kości są białka, wapń oraz inne składniki mineralne. Ta specyficzna budowa sprawia, że odpowiednie odżywianie stanowi kluczowy element w profilaktyce osteoporozy. Celem diety jest spowolnienie procesu demineralizacji szkieletu, dzięki odpowiedniej podaży wapnia i poprawie wchłaniania składników mineralnych.
Wapń jest najważniejszym składnikiem, kości, nadaje im wytrzymałość, ma również znaczenie w prawidłowej pracy układu nerwowego oraz mięśniowego. W zależności od wieku ilość wapnia dostarczanego w diecie różni się znacznie i tak: największe zapotrzebowanie występuję u dzieci, młodzieży dorastającej (700-1300mg/db) oraz osób starszych. Młody organizm potrzebuje wapnia do rozwoju, budowy nowych komórek i wysycenia kośćca, u osób starszych zwiększone zapotrzebowanie wynika ze zmniejszonej zdolności przyswajania wapnia z diety i wynosi ok. 1000-1300mg. Średnia dzienna podaż wapnia nie powinna być niższa niż 1000mg/db.
Najlepszym źródłem wapnia w diecie są produkty nabiałowe takie jak: mleko, przetwory mleczne: sery, jogurty, kefiry itp. Innymi produktami, które mogą wzbogacić naszą dietę w wapń są: zielone warzywa, owoce (np. suszone morele), ryby, orzechy brazylijskie, migdały, produkty zbożowe. Na rynku istnieją produktu wzbogacone w wapń, głównie jest to żywność ze specjalnym przeznaczeniem dla wegetarian lub dla osób nie tolerujących mleka krowiego tj. mleko sojowe, tofu.
Ważną kwestią dla każdego kto dba o odpowiednią podaż wapnia w diecie jest jego biodostępność czyli zdolność do przyswajania składnika odżywczego przez organizm. Niektóre składniki występujące naturalnie w pożywieniu mogą osłabiać przyswajanie wapnia, wymienić należy tu głównie fityniany występujące w warzywach zielono liściastych np. w szczawiu, które powodują, że wapń w nich zawarty nie przyswaja się. Innymi czynnikami utrudniającymi przyswajanie, ale również powodujące utratę wapnia z organizmu jest kofeina oraz dieta bogata w sód.
Składnikiem, który wspomaga wchłanianie wapnia jest witamina D, jest ona niezbędna dla funkcjonowania układu kostnego oraz zachowania równowagi wapniowo-fosforanowej w organizmie.
W produktach spożywczych występuję w niewielkich ilościach głównie w nabiale, tranie, wątrobie, grzybach oraz drożdżach. Głównym źródłem tej witaminy jest synteza skórna, dlatego codziennie należy przebywać na świeżym powietrzu oraz poddawać ekspozycji na promienie słoneczne swoje ciało przez 10 do 20 minut aby ją absorbować. Szczególną troską w stosunku do dostarczania witaminy D należy otoczyć dzieci, które w trakcie intensywnego wzrostu potrzebują odpowiedniej ilości zarówno wit.D oraz wapnia oraz zapobiegając krzywicy ; oraz osoby starsze, których zdolności przyswajania są wapnia są znacznie zmniejszone a osoby te rzadziej wychodzą na świeżym powietrzu.
Innymi produktami i składnikami mającymi znaczenie w utrzymaniu mocnych kości jest białko, które pełni funkcje budulcową, witamina K – pełni funkcje mineralizacji kości, składniki mineralne takie jak: magnez, cynk – mają znaczenie odbudowie i prawidłowej gospodarce mineralnej szkieletu.
Podsumowując kwestie żywieniowe, odpowiednio zbilansowana dieta pod względem ilościowym i jakościowym, dostarczająca wszystkie składniki odżywcze takie jak białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne (wapń) ma istotny wpływ w kształtowaniu mocnych i wytrzymałych kości. Unikajmy używek w postaci kawy, alkoholu czy papierosów mają one negatywne oddziaływanie nie tylko na kości ale na zdrowie ogółem.
Nikt z nas nie łączy osteoporozy z dziećmi. Tymczasem coraz więcej z nich cierpi na wczesną odmianę tej choroby. Powód z reguły jest ten sam: zła dieta i niedożywienie.
Z biologicznego punktu widzenia:
Aby kości były mocne, musi być zachowana równowaga pomiędzy komórkami, które są odpowiedzialne za procesy ich tworzenia ,a komórkami odpowiedzialnymi za ich niszczenie. Równowaga ta zależy od prawidłowego stężenia hormonów w organizmie oraz obciążania szkieletu, a więc tego jak często i jak intensywnie uprawiamy sport. Nie bez znaczenia jest również wartość odpowiedniej ilości zjadanego białka i wapnia oraz witamin, a w szczególności witaminy D3.
Głównym problemem osteoporozy u dzieci jest fakt, iż prawie 100% masy kostnej produkowane jest do okresu 18-20 lat. Wszelkie ubytki które wynikną w tym czasie, są niemożliwe do odbudowania w późniejszym okresie życia, co zwiększa ryzyko osteoporozy w wieku dorosłym.
Trudno zdefiniować osteoporozę u dzieci. Najczęściej diagnozuje się ją u dzieci kiedy wystąpią objawy sugerujące niedostateczną mineralizację kości, tak jak przy złamaniu, które powstaje bez konkretnej przyczyny, urazu lub upadku.
Fastfoody szpikują młody organizm tłuszczem i cukrem, cola, sól i konserwanty wypłukują wapń z kości. Osteoporoza to postępujące zmniejszanie gęstości kości. Zdrowa kość przypomina gęstą sztuczną gąbkę. Zaatakowana przez osteoporozę wygląda jak gąbka naturalna, taka z dużymi dziurami, mocno ażurowa.
Osteoporoza u dzieci nie byłaby problemem, gdybyśmy właściwie dbali o żywienie dzieci i zwracali uwagę na ich codzienną dietę. Niestety, im bardziej kość jest ażurowa, tym nasz szkielet mniej wytrzymały. Łatwo wówczas o złamania, nawet przy najmniejszej kontuzji. A o takie bardzo łatwo u dzieci, które są aktywne fizycznie. Wystarczy faul na boisku piłki nożnej i nieszczęście gotowe.
Właściwe żywienie dziecka i sport zapobiegają osteoporozie.
Żeby kości były mocne i np. szybko zrastały się po złamaniu, musi być zachowana równowaga pomiędzy komórkami, które są odpowiedzialne za procesy ich tworzenia (osteoblastami) a komórkami odpowiedzialnymi za ich niszczenie (osteoklastami). Równowaga ta zależy m.in. od prawidłowego stężenia hormonów w organizmie, obciążania szkieletu (czyli np. tego, czy intensywnie uprawiamy jakiś sport), odpowiedniej ilości zjadanego białka i wapnia oraz witamin (zwłaszcza witaminy D3).
Na prawidłową gęstość kości pracujemy od urodzenia. Szczyt masy kostnej przypada na trzecią dekadę życia. Znaczy to tyle, że wtedy kościec jest najmocniejszy. Po trzydziestce powoli staje się coraz bardziej ażurowy (rzeszotnieje) w tempie 0,3–0,5 proc. rocznie. U kobiet po menopauzie proces ten przyspiesza dziesięciokrotnie, do 3–5 proc. na rok. Żebyśmy mieli z czego tracić masę kostną, ważny jest dobry start, czyli dobra jakość kości w okresie dorastania. Jeśli jest wysoka, organizm ma z czego tracić i osteoporoza może w ogóle nie wystąpić lub jej objawy nie są tak dokuczliwe.
Częste występowanie osteoporozy w Polsce powojennej tłumaczono m.in. głodem i złym odżywianiem się w czasie okupacji. Uważano, że młodszych pokoleń ryzyko już nie dotyczy. Jednak badania wykonane dwa lata temu w Łodzi zburzyły ten spokój: okazało się, że blisko 40 proc. uczniów jednej ze szkół grozi osteoporoza.
Największym problemem jest nieprawidłowe, nieracjonalne odżywianie. Przejęty z zachodu “fastfoodowy” styl jedzenia (zapiekanki, frytki, chipsy, batony, hamburgery) szpikuje młody organizm tłuszczem i cukrem. Nie ma tu miejsca na makroelementy (wapń), mikroelementy, witaminy, wartościowe białko. Warto też zdawać sobie sprawę, że cola oraz sól i konserwanty dodatkowo wypłukują wapń z kości.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jeśli wynik densytometrii T.score (gęstość kości mierzona np. z kręgosłupa lub szyjki kości udowej) spada poniżej minus 1, mówimy o osteopenii, a jeśli poniżej minus 2,5 - o osteoporozie. Na szczęście u większości badanych dzieci chodziło o osteopenię. Ale sytuacja jest i tak alarmująca, koniecznie należy zadbać o odpowiednią dietę i dawkę ruchu (zwłaszcza na słońcu) u swojego dziecka.
W przypadku gdy, rzeczywista konsumpcja wapnia jest niższa od zapotrzebowania organizmu, wówczas występuje ujemny bilans wapniowy. Oznacza to, że uzyskanie potencjalnej masy kostnej będzie niemożliwe lub już istniejąca masa kostna ulegnie zmniejszeniu. W codziennej diecie powinniśmy dostarczyć do organizmu odpowiednią ilość wapnia, ale z powodu przetworzonej żywności dostarczamy go dużo mniej!!!
Warto podawać dzieciom Mleczko pszczele, które zawiera unikalny zestaw aminokwasów, witamin z grupy B oraz A, E, C, substancje bakteriobójcze i wirusobójcze, które znakomicie pobudzają układ immunologiczny. Doskonale sprawdza się także w okresach wyczerpania organizmu i okresu rekonwalescencji po złamaniach.