Wszystko to wynika z art.17 ust. 1 pkt 7 ustawy, który to przepis mówi kiedy mamy do czynienia z odstępstwem od reguły w zakresie rozliczania podatku należnego. Zgodnie z nim podatnikami podatku VAT są również osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary wymienione w załączniku nr 11 ustawy o VAT o ile spełnione są określone warunki:
- sprzedawcą jest podatnik VAT, którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art.113 ust. 1 i 9 ustawy,
- nabywcą jest podatnik VAT (zarówno czynny jak i zwolniony – np. rolnik ryczałtowy),
- sama dostawa czyli towar nie jest objęta zwolnieniem przewidzianym w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy ( a więc dotyczącym dostawy towarów używanych).
W uproszczeniu mówiąc, jeżeli sprzedawcą jest czynny podatnik VAT a nabywcą podatnik VAT czynny lub zwolniony, przedmiotem dostawy jest towar wymieniony w załączniku nr 11 do ustawy, do którego nie ma zastosowania zwolnienie przewidziane dla sprzedaży towarów używanych, podatek VAT od takiej transakcji winien rozliczyć nabywca a nie sprzedawca.
Najważniejszą kwestią dla nabywcy jest sposób rozliczenia podatku VAT po dokonaniu zakupu towarów wymienionych w zał. nr 11 ustawy.
Jeżeli sprzedawcą jest czynny podatnik VAT a nabywcą osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej lub prowadząca działalność gospodarczą, lecz dokonująca zakupu na potrzeby nie związane z tą działalnością, czyli prywatnie to VAT należny rozlicza sprzedawca na zasadach ogólnych. Nabywca zapłaci sprzedawcy kwotę brutto za zakupione towary, więc w tym przypadku nie ma on obowiązku rozliczania podatku VAT.
Jeśli natomiast nabywcą jest inny podatnik VAT to na nim spoczywa obowiązek rozliczenia podatku VAT od tej transakcji, gdyż zapłaci on sprzedawcy kwotę netto za zakupione towary – bez podatku VAT. Należy zaznaczyć, że w tym przypadku na fakturze dokumentującej sprzedaż sprzedawca winien umieścić stosowną adnotacją w postaci zwrotu „odwrotne obciążenie”.
Ponadto inaczej rozlicza podatek VAT nabywca, który jest podatnikiem czynnym (np. rolnik rozliczający się z podatku VAT na zasadach ogólnych), a inaczej rozlicza podatek VAT nabywca, który jest podatnikiem podatku VAT zwolnionym (np. rolnik ryczałtowy).
Nabywca, który jest podatnikiem czynnym zakup ten księguje po stronie sprzedaży naliczając od wartości netto faktury 23% podatku i w deklaracji VAT – 7 lub VAT – 7K wpisuje w odpowiedniej pozycji po stronie sprzedaży wartość netto zakupionych wyrobów i wartość podatku VAT, który należałoby odprowadzić do urzędu skarbowego. Ale tego podatku ten nabywca fizycznie nie odprowadza, gdyż jednocześnie w tej samej deklaracji zakup ten nabywca ma prawo zaksięgować po stronie zakupu. Czyli w odpowiedniej pozycji dolicza wartość netto zakupu do wartości pozostałych zakupów (lub zakupów inwestycyjnych) oraz wartość naliczonego przez siebie podatku VAT dodaje do wartości podatku VAT podlegającego odliczeniu. Wniosek jest taki, że wartości wyliczonego przez nabywcę podatku VAT w ramach jednej deklaracji się „wyzerują” i faktycznie podatnik VAT czynny jako nabywca towarów z zał. nr 11 fizycznie podatku VAT od tej transakcji nie zapłaci, ale podatek ten musi być w ten sposób rozliczony.
Nabywca, który jest podatnikiem podatku VAT zwolnionym np. rolnik ryczałtowy, który nie ma obowiązku składania do urzędu skarbowego deklaracji VAT – 7 lub VAT – 7K rozlicza zakupione towary z zał. nr. 11 ustawy, służące do prowadzonej przez niego produkcji w następujący sposób. Od wartości netto widniejącej na fakturze dokumentującej zakup towaru oblicza 23% podatku VAT.
Wypełnia deklarację podatkową VAT- 9M, wpisując wartość netto zakupionych towarów oraz wyliczoną wartość podatku VAT odpowiednio w pozycjach 14 i 15 deklaracji.
Wypełnioną prawidłowo deklarację VAT – 9M za miesiąc, w którym zakupiono towar składa we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym, a wyliczony podatek, faktycznie jako podatek należny, wpłaca na konto tegoż urzędu skarbowego. Czynności te nabywca, który jest podatnikiem podatku VAT zwolnionym np. rolnik ryczałtowy zobowiązany jest dokonać do 25 dnia, następnego miesiąca po miesiącu, w którym dokonał zakupu.
Przed pierwszym października 2013 roku o powyższych zasadach musieli pamiętać przede wszystkim podatnicy handlujący złomem, odpadami czy zużytymi akumulatorami. Obecnie wyżej opisanymi sposobami rozliczania podatku VAT zostały objęte dodatkowo m.in. wyroby ze stali, miedzi czy metali nieżelaznych – rozszerzony załącznik nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług.