Polska stając się członkiem Unii Europejskiej została zobligowana do wdrożenia obowiązującego w Unii systemu rachunkowości FADN. System ten został wprowadzony od 1 stycznia 2004 roku jako POLSKI FADN (System Zbierania i Wykorzystania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych). W Polsce systemem tym objętych jest około 12 tysięcy gospodarstw rolnych, z czego w Wielkopolsce około 1800 gospodarstw rolnych. Należy zaznaczyć, że udział rolników w systemie jest dobrowolny.

Rolnik będący uczestnikiem badań z pomocą doradcy opiekującego się gospodarstwem dokonuje zapisów w specjalnych zestawach dokumentów, czyli w Książce Wpłat i Wypłat (KWiW), Książce Obrotów i Zaszłości (KOiZ) oraz na koniec roku w Spisie Wybranych Aktywów i Zobowiązań (SWAiZ). Rolnik na początku może mieć wrażenie, że prowadzenie rachunkowości jest dla niego dodatkowym obciążeniem. Jednak po pewnym czasie nabiera rutyny księgowej. Zaczyna dostrzegać potrzebę analizowania kosztów.

Po zakończeniu roku dane z książek wprowadzane są do aplikacji komputerowej, która umożliwia stworzenie specjalnego raportu indywidualnego dla każdego gospodarstwa obrazującego sytuację ekonomiczno-produkcyjną w gospodarstwie.

Na podstawie tego raportu rolnik może prześledzić całość działalności gospodarstwa rolnego począwszy od zasobów środków produkcji jakimi dysponuje, poprzez poniesione w procesie produkcyjnym nakłady, aż do uzyskanych wyników tak w wymiarze ilościowym, jak i wartościowym. Należy zauważyć, że raport ten dotyczy tylko gospodarstwa rolnika.

Ponadto rolnik może otrzymać raport porównawczy, który pokazuje jego gospodarstwo na tle gospodarstw podobnych. Raport ten składa się z czterech stron.

Trzeba tylko zdefiniować kryteria podobieństwa (do pięciu), które mogą dotyczyć: regionu, w którym jest położone gospodarstwo, zasobów gospodarstwa, organizacji produkcji, skali produkcji. Ponadto trzeba przyjąć kryterium dobroci, np. dochód gospodarstwa. Rolnik otrzyma wyniki, pokazujące jego gospodarstwo na tle gospodarstw podobnych z podziałem na 50% gospodarstw średnich, 25% gospodarstw najsłabszych i 25% gospodarstw najlepszych. Nieocenioną zaletą raportu jest jak wspomniano wyżej możliwość bardzo precyzyjnego doboru kryterium porównywania gospodarstw, dzięki czemu rolnicy mogą porównywać się z gospodarstwami podobnymi do siebie. Mogą także hipotetycznie porównać się z gospodarstwami o innym profilu produkcji. Rolnik analizując raport porównawczy i widząc swoje wyniki na tle innych gospodarstw, może w szybki sposób upewnić się, że wyniki uzyskiwane przez jego gospodarstwo są na zadawalającym poziomie lub są obszary, w których należałoby coś poprawić.

Przykładowe kryteria podobieństwa:

• województwo,
• rodzaj gminy – gmina miejska, wiejska, miejsko-wiejska, miasto w gminie,
• uczestnictwo w programie produkcji ekologicznej,
• wpłaty z tytułu sprzedaży produktów roślinnych,
• wpłaty z tytułu sprzedaży produktów zwierzęcych,
• wpłaty z tytułu sprzedaży zwierząt,
• wpłaty z tytułu sprzedaży pozostałych produktów,
• wpłaty z tytułu wykonywanych usług,
• wpłaty z tytułu czynszów dzierżawnych,
• wpłaty z tytułu odszkodowań,
• wpłaty z tytułu dotacji do działalności operacyjnej,
• wpłaty operacyjne pozostałe,
• wypłaty z tytułu zakupu materiału siewnego,
• wypłaty z tytułu zakupu nawozów,
• wypłaty z tytułu zakupu środków ochrony roślin,
• wypłaty z tytułu zakupu zwierząt,
• wypłaty z tytułu zakupu pasz,
• wypłaty z tytułu zakupionych usług,
• powierzchnia użytków rolnych będąca własnością,
• powierzchnia użytków rolnych dodzierżawiona na 1 rok i więcej,
• powierzchnia użytków rolnych dodzierżawiona na mniej niż 1 rok.

Przykładowe kryteria dobroci:

• ilość mleka w roku od 1 krowy mlecznej,
• ilość mleka w roku od 1 matki owczej,
• ilość mleka w roku od 1 matki koziej,
• ilość urodzonych cieląt w roku od 1 krowy,
• dochód pieniężny,
• udział % dochodu pieniężnego we wpłatach,
• wartość dodana brutto na 1 ha użytków rolnych,
• wartość dodana brutto na 1 osobę pełnozatrudnioną,
• udział dotacji w produkcji z gospodarstwa rolnego,
• udział podatków w kosztach,
• udział dotacji w wartości dodanej brutto,
• relacja wartości produkcji ogółem do średniego stanu aktywów ogółem.

Opracowanie: Piotr Konieczny – Dział Ekonomiki WODR w Poznaniu
na podstawie danych IERiGŻ PIB Warszawa Zakład Rachunkowości Rolnej oraz własnych doświadczeń i obserwacji w pracy