Wyhodowanie rasy złotnickiej białej i złotnickiej pstrej wiąże się ściśle z Wielkopolską. Początki tworzenia tych ras sięgają 1946 – 1949 roku. Wówczas prof. Stefan Alexandrowicz zakupił 18 loch i 5 knurków przywiezionych przez repatriantów z Wileńszczyzny. Były to mieszańce prymitywnych świń długouchych i krótkouchych. Zakupione zwierzęta umieszczono w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Złotnikach koło Poznania. Od tej miejscowości świnie te zawdzięczają nazwę swojej rasy. Zakład ten należał wówczas do Uniwersytetu Poznańskiego ( później Wyższej Szkoły Rolniczej, Akademii Rolniczej), a obecnie Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Można śmiało powiedzieć, że wytworzenie i skonsolidowanie rasy złotnickiej białej i pstrej jest dowodem twórczej pracy hodowlanej wielkopolan. Szczególnie rasę złotnicką pstrą, którą hodowano w czystości rasy, możemy uważać za rasę rodzimą. Jest to świnia w typie mięsno – słoninowym. W wytworzeniu rasy złotnickiej białej miał miejsce jednorazowy dolew krwi rasy landras szwedzki zwisłouchy. Ten zabieg hodowlany miał na celu wytworzenie świni typu bekonowego. W 1962 roku Minister Rolnictwa uznał świnie złotnickie białe i złotnickie pstre za oficjalną rasę. Wówczas otworzono dla tych ras księgi hodowlane. Obie rasy zaliczamy do ras lokalnych doskonale przystosowanych do miejscowych warunków środowiskowych. Lochy charakteryzują się wysokim poziomem cech użytkowości rozpłodowej oraz dużą troskliwością macierzyńską. Mięso ze świń tych ras posiada szczególne walory smakowe. Jest wolne od wady typu PSE (mięso jasne i wodniste). W powiecie kępińskim zwierzęta te są utrzymywane w niewielkich gospodarstwach. Warto dodać, że świnie tych ras, szczególnie złotnickiej pstrej, są odporne na trudne warunki środowiskowe i żywieniowe. Świnie złotnickie pstre są chętnie hodowane przez rolników prowadzących gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne. Stanowią w tych pierwszych nie tylko element krajobrazu, ale ich mięso jest wykorzystane do wytwarzania produktu lokalnego, o wysokich walorach smakowo estetycznych. Surowiec rzeźny uzyskany ze świń złotnickich służy do produktów markowych, które każdego roku są oceniane w konkursie „ZŁOTNICKA PREMIUM", organizowanym przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego.
Świnie te cechują się gorszymi wynikami produkcyjnymi, gorszymi dobowymi przyrostami, większym otłuszczeniem, z tej przyczyny zmniejszyło się zainteresowanie producentów wieprzowiny tymi rasami. Zachodziła realna obawa wyginięcia świń tych ras, a tym samym utrata wielu genów odpowiedzialnych za cechy użytkowe i hodowlane. Z tej przyczyny rasę złotnicką białą i złotnicką pstrą objęto „Programem Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich". Program ten przewiduje wsparcie finansowe dla rolników, w wysokości 570 zł za każdą hodowaną lochę i knura wspomnianych ras. Warunkiem jest posiadanie minimum 8 loch, natomiast stado ubiegające się o dopłaty nie może przekroczyć 100 loch.
Krótka charakterystyka.
Świnia rasy złotnickiej białej jest średnio duża, o harmonijnej budowie ciała, dobrze
związana. Dopuszczalny jest dymorfizm płciowy szczególnie w starszym wieku. Głowa mała,
ryj średnio długi i prosty, uszy pochylone do przodu, średniej wielkości. Tułów długi w
kształcie trapezu zwężający się ku przodowi. Zad powinien być dobrze wypełniony.
Kończyny wysokie, dobrze ustawione. Co najmniej 12 prawidłowo rozwiniętych sutek,
dopuszczalna jest asymetria jednego sutka.
Umaszczenie białe, dopuszczalne niewielkie ciemne łatki.
Knury odznaczają się poprawnym libido, a lochy dużą troskliwością w stosunku do prosiąt.
Płodność rzeczywista wynosi około 10,5 prosiąt.
Masa ciała dorosłych osobników: knury około 250 – 300 kg
lochy około 200 – 250 kg
Są to świnie w typie mięsnym, późno dojrzewające, o średnio szybkim tempie wzrostu.
Docelowo zwierzęta te powinny odznaczać się szybszym tempem wzrostu oraz większą
mięsnością. Świnie te nadają się do tuczu intensywnego, otłuszczenie średnie z 5 pomiarów
przy masie ciała 100 kg wynosi w granicach 2,2 – 2,5 cm.
związana. Dopuszczalny jest dymorfizm płciowy szczególnie w starszym wieku. Głowa
powinna być średniej wielkości, ryj średnio długi i prosty, uszy pochylone do przodu, średniej
wielkości. Tułów długi, lekko spłaszczony, dopuszczalna jest lekka karpiowatość grzbietu.
Zad dobrze wypełniony, może być lekko spadzisty. Kończyny mocne o grubej kości. Co
najmniej 12 prawidłowo rozwiniętych sutek, dopuszczalna jest asymetria jednego sutka.
Umaszczenie łaciate, czarno - białe, ponad 50% maści białej, przy czym najbardziej pożądany
jest układ łat sprawiający wrażenie "drugiej skóry" narzuconej na grzbiet zwierzęcia.
Eliminować należy osobniki ze skórą siwo pigmentowaną pod białą szczeciną lub rudymi
przebarwieniami. Szczecina powinna przybierać barwę pigmentu skóry.
Knury odznaczają się wysokim libido, a lochy dużą troskliwością macierzyńską. Płodność
rzeczywista wynosi około 11 prosiąt.
Masa ciała dorosłych osobników: knury około 300 - 350 kg
lochy około 200 - 300 kg
Są to świnie w typie mięsno – słoninowym w kierunku mięsnym, późno dojrzewające, o
średnim tempie wzrostu. Docelowo zwierzęta te powinny odznaczać się szybszym tempem
wzrostu oraz większą mięsnością.
Cel programu ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej pstrej i białej.
Uzasadnienie konieczności objęcia ochroną populacji świń rasy złotnickiej pstrej
Konieczność ochrony świń złotnickich pstrych wynika z:
- niewielkiej liczebności populacji stwarzającej zagrożenie wyginięciem,
- występowania u tej rasy odmiennych cech fenotypowych i genetycznych,
- występowania specyficznych genów, które u innych ras nie występują, lub też występują
z małą częstością,
- możliwości wykorzystania świń tej rasy jako rasy matecznej w produkcji towarowej, w
celu uzyskania surowca rzeźnego o lepszych parametrach jakościowych. Stwierdzono,
że mieszańce pochodzące z krzyżowań po lochach złotnickich pstrych i knurach
pietrain nie ustępują tucznikom krzyżówkowym wbp/ pbz x pietrain.
Główne trudności przy odtwarzaniu populacji tej rasy w chwili obecnej wynikają z niewielkiej
liczebności populacji wyjściowej, co wpływa na ograniczenie możliwości reprodukcji
rozszerzonej. W obecnej trudnej sytuacji rolnictwa istnieją trudności w znalezieniu nowych
hodowców.
Uzasadnienie konieczności objęcia ochroną populacji świń rasy złotnickiej białej
Konieczność objęcia ochroną populacji świń złotnickich białych wynika z:
• niewielkiej liczebności populacji stwarzającej zagrożenie wyginięciem,
• posiadania przez świnie rasy złotnickiej białej cech (okres dojrzewania, sprawność
fizjologiczna w wykorzystaniu dawki pokarmowej), które w przyszłości mogą być
wykorzystane w hodowli, a obecnie stanowią rezerwę genetyczną,
• możliwości wykorzystania świń złotnickich białych jako rasy matecznej w produkcji
towarowej.
W czystości rasy świnie złotnickie białe w ciągu wielu lat prowadzenia hodowli zwiększyły
przyrosty dzienne, znacznemu zmniejszeniu uległo otłuszczenie. Lochy rasy złotnickiej białej
wykazują dobre wyniki użytkowości rozpłodowej, charakteryzują się dobrą troskliwością
macierzyńską.
Świnie rasy złotnickiej białej podobnie jak świnie rasy złotnickiej pstrej i puławskiej powinny
być chronione również ze względu na to, iż będąc efektem pracy polskich naukowców
stanowią świadectwo kultury materialnej narodu.
Cele programu
- zwiększenie liczebności populacji oraz utrzymanie jej na bezpiecznym poziomie,
zarówno poprzez powiększanie liczebności stad istniejących, jak i utworzenie nowych
ośrodków hodowli. Docelowo odtworzona populacja powinna liczyć minimum 500 loch
stada podstawowego. Zagwarantuje to uniknięcie efektu depresji inbredowej, a także
umożliwi prowadzenie selekcji na wybrane cechy,
- monitorowanie i praca nad zachowaniem specyficznych dla rasy cech takich jak np.
dobra jakość mięsa, wysoka płodność,
- zachowanie istniejącej zmienności genetycznej w populacji,
- opracowanie schematów wykorzystania świń złotnickich pstrych i złotnickich białych w krzyżowaniu
towarowym.
Praca hodowlana prowadzona będzie w kierunku doskonalenia parametrów użytkowości
tucznej i rzeźnej przy jednoczesnym zachowaniu w tej populacji unikatowych genów
wyeliminowanych w innych rasach w wyniku intensywnej jednokierunkowej selekcji.
Zwiększenie tempa wzrostu oraz poprawa wykorzystania paszy na kg przyrostu dałoby szansę
na szersze wykorzystanie tych świń w krzyżowaniu towarowym jako komponentu
poprawiającego jakość mięsa tuczników.
Podjęte zostaną próby utworzenia stad towarowych, mających na celu produkcję żywca
wieprzowego o podwyższonych parametrach jakościowych tuszy.
Ilość stad i loch rasy złotnickiej pstrej i białej w powiecie kępińskim na tle całego kraju i Wielkopolski.
Pogłowie świń rasy złotnickiej na dzień 15.03.2013
Wyszczególnienie Złotnicka pstra Złotnicka biała
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Księgi hodowlane świń rasy złotnickiej białej i złotnickiej pstrej
Ilość stad i loch rasy złotnickiej pstrej i złotnickiej białej w Wielkopolsce i powiecie kępińskim na dzień 15.03.2013 roku
Pow. kępiński 119 54,1% 5 55,5% 86 16,1% 3 17,6%
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Księgi hodowlane świń rasy złotnickiej białej i złotnickiej pstrej
Jak możemy się zorientować z powyższych tabel, szczególnie lochy rasy złotnickiej pstrej hodowane w powiecie kępińskim stanowią poważny odsetek w kraju. Prawie co piąta locha rasy złotnickiej pstrej(18,5%) jest hodowana w powiecie kępińskim. Na tle Wielkopolski lochy złotnickie pstre hodowane w powiecie kępińskim stanowią 54,1%.
W większości gospodarstw świnie złotnickie są hodowane w systemie półotwartym i alkierzowym z możliwością korzystania z obszernych wybiegów. W systemie półotwartym lochy z prosiętami przebywają od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Każda locha ma do dyspozycji oddzielny wybieg, wyposażony w budkę gdzie może się skryć w czasie niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak deszcz, wiatr czy zimno. W budkach odbywa się poród i karmienie prosiąt. Jest to miejsce gdzie przebywają prosięta zwłaszcza w pierwszych dniach oraz w porze nocnej. Każdy wybieg wyposażony jest w pojemnik na paszę oraz wodę do których mają swobodny dostęp. Prosięta mogą swobodnie wychodzić poza kojec na wspólny ganek komunikacyjny, gdzie maja dostęp do wody oraz paszy w celu ich dokarmiania. Urządzenia na ganku komunikacyjnym są wspólne dla prosiąt z wszystkich miotów.
W celu polepszenia wskaźników ekonomicznych i produkcyjnych lochy złotnickie pstre i białe stanowią komponent mateczny i są kryte knurami z komponentu ojcowskiego: duroc lub mieszańcem duroc x pietrain. Uzyskane pokolenie hybrydowe, w pierwszym przypadku dwurasowe, a w drugim trzyrasowe w całości jest przeznaczone na tucz. Pokrycie knurem komponentu ojcowskiego, zwłaszcza knurem rasy duroc, poprawia procentową zawartość mięsa w tuszy, a jednocześnie mięso to zachowuje wybitne cechy smakowe i kulinarna charakterystyczne dla mięsa ze świni złotnickiej. Wskaźniki produkcyjne tak uzyskanych tuczników hybrydowych nie odbiegają od wskaźników dla tuczników pochodzących od ras białych chowanych w podobnych warunkach. Warto tu zaznaczyć, że krzyżowanie zastosowane w opisanym przypadku jest wariantem zalecanym i przewidzianym w Programie Ochrony Zasobów Genetycznych. Z obserwacji i analizy terenowej można wyciągnąć wniosek, że dość znaczna ilość prosiąt ras białych, przeznaczonych na tucz jest efektem przypadkowego krycia rodziców wywodzących się z wbp i pbz. Często loszki są wybierane z tuczu, taka sytuacja jest w wielu małych gospodarstwach.
1. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej białej. 2009
2. Program ochrony zasobów genetycznych świń rasy złotnickiej pstrej. 2009
3. Hodowla świń. S. Alexandrowicz PWRiL 1964
4. Hodowla świń. R. Prawocheński PWRiL 1958
5. Użytkowanie trzody chlewnej. PWRiL 1978
6. Hodowla świń. Praca zbiorowa pod redakcją B. Grudniewskiej PWRiL 1987
7. Zootechnika T II PWRiL 1967