Bieżąca sytuacja finansowa gospodarstw rolnych (początek 2015 roku) jest bardzo trudna ze względu na niską opłacalność w podstawowych kierunkach produkcji zwierzęcej, jak też wcześniej roślinnej, w tym sadowniczej i warzywniczej, na co duży wpływ miało i ma embargo na eksport produktów rolno-spożywczych, jak też wcześniejszy zakaz w naszym kraju tzw. uboju rytualnego. Brak eksportu na rynki wschodnie i azjatyckie spowodował mniejszy skup produktów rolnych, co w konsekwencji miało wpływ na obniżenie cen skupu, a to pośrednio wpłynęło na obniżenie opłacalności produkcji rolniczej.

Według danych GUS dochodowość w rolnictwie wynosiła:

• w 2011 roku 2.713 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2012 roku 2.412 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2013 roku 2.869 zł na ha przeliczeniowy,
• w 2014 roku – jeszcze brak danych z GUS, ale należy uważać, że nie będzie to rok lepszy od 2013.

Przeliczając tą dochodowość na gospodarstwo tzw. tradycyjne w produkcji i zapewniające poziom pracy włożonej z normą pracy rocznej zatrudnionego na pełnym etacie oraz porównując do krajowego wynagrodzenia średniego (netto) wg GUS, okaże się, że parytet dochodu rolnika do wynagrodzenia średniego to:

• w 2011 roku 71,81%,
• w 2012 roku 61,67%,
• w 2013 roku 70,55%,
• w 2014 roku ?%.

W roku 2014 (w wyniku wyliczenia własnego) parytet dochodów rolnika wynosił średnio 84,32%, a na koniec roku 75,59%, na co złożyła się niska opłacalność produkcji zbóż – ok. 92,63%, żywca wieprzowego – 59,69%, żywca wołowego – 93,72% i mleka – 96,12%.

Analiza rynkowa wykazuje spadek cen skupu w 2013 i 2014 r. od momentu wprowadzenia zakazu uboju rytualnego, jak też po wprowadzeniu embarga na eksport produktów rolnych.

W wyniku zakazu uboju rytualnego, co praktycznie dotyczyło roku 2013 i prawie całego 2014 (choć ceny skupu do dzisiaj nie wróciły do cen poprzednich), rolnicy – producenci żywca wołowego sprzedawali swoje produkty po niższych cenach w wyniku spadku eksportu wołowiny, co spowodowało spadek cen skupu żywca wołowego. Średnia maksymalna cena brutto skupu przed zakazem uboju rytualnego kształtowała się na poziomie 8,03 zł za 1 kg wagi żywej opasa, a średnia cena skupu na koniec 2014 roku wynosiła ok. 6,61 zł – stąd różnica na 1 kg 1,42 zł, czyli rolnik sprzedający żywiec wołowy, opasy na 1 szt. o średniej wadze ok. 700 kg traci ok. 987 zł.

W poszczególnych latach straty te kształtowały się na poziomie:

• w 2012 roku 532 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 7,27 zł/kg wagi żywej;
• w 2013 roku 707 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 7,02 zł/kg wagi żywej;
• w 2014 roku 987 zł na 1 szt., cena maks. skupu 8,03, min. 6,61 zł/kg wagi żywej.

Skutki finansowe wprowadzenia embarga na produkcję rolniczą, co spowodowało nasz mniejszy eksport produktów rolnych, w tym głównie produkcji i przetworów mięsnych, warzyw i owoców, czyli w efekcie niższe ceny skupu, można oszacować jako straty rolników – producentów, czyli wartość wynikającą z różnicy między ceną rynkową bieżącą a ceną opłacalną dającą rolnikowi parytet dochodu, czyli dochód porównywalny do dochodu –wynagrodzenia średniego krajowego netto wg GUS, tj.:

• żywiec wieprzowy, tucznik – strata ok. 282 zł/szt., cena rynkowa 3,79 zł/kg, cena minimalna – opłacalna 6,35 zł/kg;
• żywiec wołowy, opas – strata ok. 315 zł/szt., cena rynkowa 6,71 zł/kg, cena minimalna – opłacalna 7,16 zł/kg;
• mleko (1 szt. krowa mleczna) – strata ok. 350 zł rocznie, cena rynkowa 1,24 zł/l, cena minimalna – opłacalna 1,29 zł/l;
• zboża, pszenica – strata 56,50 zł na 1 tonie, cena rynkowa 72,20 zł/dt, cena minimalna – opłacalna 77,80 zł/dt.

Rzeczywista strata gospodarstwa rolnego zależeć będzie od wielkości gospodarstwa, czyli od wielkości produkcji i sprzedaży na rynek. Gospodarstwo o wielkości 13,51 ha (woj. wielkopolskie) przy produkcji tradycyjnej, tj. zbóż, żywca wieprzowego, żywca wołowego, mleka, może mieć stratę roczną z powodu niskich, nieopłacalnych cen skupu w wysokości ok. 40-45 tys. zł, a gospodarstwo specjalizujące się w produkcji trzody chlewnej, tuczników – nawet ok. 50-55 tys. zł, gospodarstwo produkujące opasy – ok. 17-20 tys. zł, produkujące mleko – straci ok. 12,5-15 tys. zł, a produkujące tylko zboża – ok. 5 tys. zł (potencjalnie mała, rynkowa produkcja). (Wyliczenia przy aktualnej sytuacji rynkowej, tj. styczeń 2015 r.)

Przy takiej nieopłacalności produkcji rolniczej zachodzi pytanie o funkcjonowanie gospodarstw rolnych, czyli funkcjonowanie przy braku środków finansowych na bieżącą i przyszłą produkcję gospodarstwa, a także na bieżącą odbudowę majątku gospodarstwa, wynikającą z amortyzacji tego majątku, czy też na utrzymanie rodziny rolnika.