W zeszłym roku latem środki masowego przekazu informowały nas o problemach z zaopatrzeniem w energię na terenie kraju. Braki te spowodowane były w znacznym stopniu suszą i obniżeniem poziomu wód rzek. Przy okazji tego wyszły na jaw od dawna zaniedbywane remonty sieci energetycznych. Niestety znaczna część jednostek transformatorowych jest przestarzała a wiek wielu linii przesyłowych przekracza 30 lat. Powoduje to znaczne straty energii w czasie jej przesyłu, za które płaci nie kto inny jak odbiorca końcowy. Obszarem, na którym ryzyko wystąpienia przerw w dostawie energii jest największe znajduje się we wschodniej części kraju. Nie bez znaczenia jest również to, że większość elektrowni jest zlokalizowana na południu i w centrum kraju. Problemem według firm energetycznych jest też duża niepewność rynkowa oraz ciągle zmieniające się ustawy. Sektor energetyczny stoi jednak przed koniecznością restrukturyzacji czy to mu się podoba czy nie.

Rozwiązaniem mogłoby być rozdrobnienie elektrowni, budowanie mniejszych, tańszych i działających lokalnie zakładów energetycznych, jak również wykorzystanie technologii celujących w odnawialne źródła energii. Te technologie są jednak na razie na tyle kosztowne, że inwestorzy jak i posiadacze domów jednorodzinnych zainteresowani instalowaniem tych rozwiązań potrzebują zachęty i ułatwień w postaci dopłat czy atrakcyjnych kredytów.

Odpowiedzią na powyższe problemy może być nowa ustawa o OZE oraz projekt Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. W tych dwóch dokumentach pojawiają się zapisy regulujące i porządkujące (choć dużo kwestii zostaje jeszcze do doprecyzowania) powstawanie spółdzielni energetycznych. Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju przedstawia wyzwania, jakie stoją przed polską gospodarką, również energetyczną. Zakłada ona modernizację sektora energetycznego i podjęcie działań na rzecz dywersyfikacji źródeł energii poprzez cztery kierunki interwencji:

1. Poprawa efektywności energetycznej. Jednym z działań w ramach tego kierunku jest promowanie i inicjowanie lokalnych przedsięwzięć (klastry) z zakresu wytwarzania energii (ze wskazaniem na rozwój OZE) oraz efektywności energetycznej w celu dążenia do samowystarczalności energetycznej gmin i powiatów (mikrosieci).
2. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju.
3. Modernizacja i rozwój energetyki. Tu zwraca się uwagę między innymi na rozwój sieci przesyłowych oraz rozwój OZE w formule rozproszonej.
4. Restrukturyzacja sektora górnictwa węgla kamiennego.

W nowej ustawie spółdzielnie energetyczne są nazwane klastrami. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 15a ustawy o OZE, klaster energii to „cywilnoprawne porozumienie, w skład którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki oraz instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego”. Celem porozumienia w zakresie klastra energii musi być wytwarzanie i równoważenie zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z OZE lub z innych źródeł lub paliw w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV. Klastry mają zrzeszyć odbiorców energii oraz jej wytwórców na danym obszarze. To ułatwi przepływ energii, oraz sprawi, że dany teren będzie samowystarczalny energetycznie. Obszar działania klastra nie może przekraczać granic jednego powiatu lub 5 gmin. Tworzenie spółdzielni polega na zrzeszeniu wytwórców energii ze źródeł odnawialnych.

Taka spółdzielnia powstaje już w województwie lubelskim. Zrzesza kilka gmin oraz firmę. Zakłada się tam powstanie kilku biogazowni w każdej z gmin, które będą wzajemnie rezerwowały swoją moc. Udziałowcem spółdzielni będzie mógł zostać każdy, kto wypełni deklarację wpłaci wpisowe i wykupi udziały. Mieszkańcy tych gmin będą zaopatrywani w energię elektryczną a rolnictwo i przemysł przetwórczy położony w tych gminach lub w sąsiedztwie będzie zaopatrywał biogazownie w substraty. Dzięki działaniu takiej spółdzielni rozwinie się rolnictwo, które może produkować substraty np. do biogazowni. W podobny sposób można też zagospodarować odpady z gospodarstw rolnych oraz odpady przemysłu rolno spożywczego. Poferment (masa powstająca po przeprowadzeniu fermentacji metanowej zachodzącej w biogazowni) może być wykorzystany, jako nawóz rolniczy. Działanie takiej spółdzielni wpłynie znacząco na ograniczenie emisji zanieczyszczeń z kotłów c.o., bo wytwarzane w biogazowni ciepło można wykorzystywać do ogrzewania domów oraz budynków użyteczności publicznej na terenie działania spółdzielni.

Powstawanie klastrów jest oczywiście jednym z wielu kierunków dziania mającym na celu restrukturyzację sektora energetycznego. Jako główne działania rozważa się wdrożenie energetyki jądrowej, dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw paliw i energii, zwiększanie konkurencyjności górnictwa. Jednak te ww. kierunki działania będą sterowane centralnie a powstawanie klastrów będzie inicjatywą bardzo lokalną i będzie dotyczyć bezpośrednio społeczności wiejskiej. Warto, więc przygotować się na nowe i poszerzyć wiedzę. Te działania mogą mieć znaczący wpływ na poprawienie kondycji polskiego sektora energetycznego.